درمان شانه های نابرابر می تواند بر اثر آسیب های مختلفی که به شانه وارد شده انجام شود. هم چنین افراد می توانند به دلیل عادت های خاص، فاکتورهای شیوه ی زندگی یا تحت شرایط نورولوژیکی و اسکلتی-عضلانی گرفتار شانه نابرابر شوند. اگر بدن شما به درستی تراز شده باشد، شانه ها در سطح ارتفاع یکسانی و رو به جلو قرار می گیرند. شانه نابرابر زمانی رخ می دهد که یک شانه بالاتر از دیگری باشد. این تفاوت می تواند جزئی و به دور از دید باشد یا ممکن است بیش از اندازه قابل توجه باشد. خوشبختانه با درمان شانه های نابرابر از طریق کاردرمانی می توان شانه ها را به تعادل و هماهنگی طبیعی رساند.
ساختمان استخوان و مفاصل شانه
شانه یک ساختار باورنکردنی، پیچیده و همه کاره است. کمربند شانه ای (shoulder girdle) تقاطع بین چهار استخوان اصلی اندام فوقانی را در برمی گیرد. این استخوان ها استرنوم یا قسمت بالایی استخوان جناغ، ترقوه، کتف و هومروس (humerus) که قسمت بالایی استخوان بازو است می باشند. ترقوه و استرنوم اتصال استخوانی بین شانه وتنه را فراهم می کنند. دو استخوان دیگر فقط بواسطه ی عضلات و لیگامان ها به تنه مربوط می شوند. بنابراین در درمان شانه های نابرابر بخش بزرگی از توانبخشی روی این قسمت ها متمرکز خواهد بود.
قسمت خارجی تر استخوان ترقوه از طریق مفصل آکرومیو-کلاویکولار (AC Joint) به کتف متصل می شود. هومروس هم از طریق مفصل گلنوهومرال به کتف مربوط می شود. این مفصل از دو سطح استخوانی به شکل گوی (سر استخوان هومروس) و کاسه (حفره ای در کتف) تشکیل می شود. ارتباط منحصر بفردی بین این دو مفصل و مفصل سوم کمربند شانه ای یعنی استرنوکلاویکولار (مفصل بین استرنوم و ترقوه) برقرار است. این ارتباط اجازه ی دامنه ی وسیعی از حرکت را به شانه می دهد. در درمان شانه های نابرابر میزان دامنه حرکتی مفاصل گفته شده نقش مهمی دارد.
ساختمان عضلات و لیگامان ها
یکی از راه هایی که سبب شده مفصل شانه منحصر بفرد باشد، یکپارچگی آن است. که در درجه ی اول از طریق عضلات و سپس از لیگامان، رباط و دیگر ساختارهای پیوند دهنده بدست می آید. گروه های مختلفی از عضلات همانطور که اجازه ی حرکت مفصل شانه را می دهند، به ثبات شانه هم کمک می کنند. این ها شامل عضلات جلویی مثل سینه ای بزرگ و دوسربازویی هستند. همچنین اند عضلات فوقانی (دلتوئید) و عضلات پشتی (تِرِس مینور) و عضلات تحتانی (سه سربازویی). در درمان شانه های نابرابر به میزان کشش عضلات این منطقه توجه ویژه ای می شود.
انواع شانه های نابرابر
همانطور که گفته شد شانه های نابرابر موقعیت نامتقارن بین شانه ی چپ و راست است. دو مورد از شایعترین این نابرابری ها عبارتند از :
- شانه های نابرابر از لحاظ ارتفاع (uneven shoulder heights)
به طوری که از دید جلو و عقب یک شانه بالاتر و دیگری پایین تر به نظر می رسد.
- یک شانه جلوتر از دیگری قرار دارد.
به طوری که از دید پهلو، یک شانه نسبت به دیگری به جلو آمده باشد.
علل ابتلا به شانه های ناهموار
عدم درمان شانه های نابرابر به دلایل زیر بعدها ممکن است به دردهای شدیدتر ناشی از عدم تعادل نیروهای وارده بر بدن منجر شود. فاکتورهای زیادی سبب عدم توازن شانه ها در افراد می شوند که در زیر برخی از آن ها را ذکر می کنیم.
1- حالت بدنی (posture)
مطالعات نشان داده است که ساختارهای اسکلتی عضلانی می توانند بدنبال برخی عادات اشتباه ایستایش بدن به شکل های نادرستی دربیایند. اگر فردی وضعیت بدن خود را ضعیف نگه دارد، شانه های او می توانند ناهموار شوند. چرا که گروهی از عضلات کوتاه شده و گروهی دیگر ضعیف و ناکارآمد می شوند. ورزش در جهت درمان شانه های نابرابر ممکن است به کاهش درد ناشی از وضعیت بد بدن کمک کند. یک مثال بارز وضعیت شانه ی گرد (Rounded Shoulder Posture) یا RSP است. RSP منجر به سفت شدن عضلات سینه ای و طویل شدن عضلات شانه ای خواهد شد.
2- استفاده بیش از حد از دست غالب
عدم تقارن شانه ها در ورزشکاران رایج تر است. در این میان افرادی که ورزش های بالا بردن دست مثل تنیس، بیس بال و والیبال انجام می دهند شانه غالب بالاتری دارند. به طور معمول مواردی که شامل استفاده زیاد از یک بازو می شود منتهی به درمان شانه های نابرابر بوده. برخی عادت ها و فعالیت های خاص با دست غالب باعث عدم تعادل شده، که منجر به ناهموار بودن شانه ها می شود. بسته به علت و شدت عدم تعادل، درمان ممکن است شامل کاردرمانی، فیزیوتراپی و پرهیز از عادت های غلط باشد.
3- اسکولیوز و درمان شانه های نابرابر
اسکولیوز در دوران بروزش بدون درد است. فردی که دچار اسکولیوز شده ممکن است خود هیچ تغییری در ستون فقراتش احساس نکند. اما در عوض متوجه می شود که لباسش به درستی مناسب تن او نیست. با شروع انحنای ستون فقرات، بدن طوری تنظیم می شود که سر را در وسط نگه دارد. درمان شانه های نابرابر در اسکولیوز در نتیجه ناهمواری شانه های مراجع خواهد بود. محتمل ترین نشانه ی ناشی از اسکولیوز که بسیار هم شایع است تظاهر شانه های نابرابر به دنبال آن است.
4- آسیب های عصبی
براساس تحقیقات انجام شده شرایط ویژه یا آسیب به اعصاب مسئول حس کمربند شانه ای (عصب پنجم مغزی) می تواند علت باشد. آسیب عصبی ممکن است به دلیل سوانح یا شرایط پزشکی ویژه دیگر به خصوص در کسانی که اسکولیوز عصبی-عضلانی دارند رخ دهد. مثل:
- فلج مغزی
- دیستروفی عضلانی
- آتروفی عضلانی-نخاعی
- اسپاینا بیفیدا
- ضایعه نخاعی
- فشار بیش از حد روی عصب که این ها درمان شانه های نابرابر را می طلبند.
نشانه های داشتن شانه های نابرابر چیست؟
اگر شما شانه هایی نابرابر داشته باشید ممکن است درد گردن، شانه و کمر را تجربه کنید. به ویژه اگر ناهنجاری دیگری هم در اسکلت بدنی خود داشته باشید. هم چنین احتمال دارد در شانه ی بالاتر احساس سفتی و کشش بکنید. شانه های شما حالت گرد گرفته و سرتان در راستای لگنتان نخواهد بود. سردرد و التهابات شانه هم می تواند پیش بیاید. اگر شانه های شما به دلیل اسکولیوز ناهموار باشد، ممکن است کمر ناهمواری داشته باشید. لذا یک تیغه شانه برجسته تر از دیگری خواهد شد.
درمان شانه های نابرابر
روش های زیادی برای درمان ناهمواری شانه ها وجود دارد. ماساژهای درمانی منظم به رفع تنش عضلانی و افزایش انعطاف پذیری کمک می کنند. این جلسات درمانی روی تعادل بدن وهماهنگی دوطرفه شانه ها تمرکز می کنند. هم چنین برای کسب نتایج بهتر، از کاردرمانی و فیزیوتراپی می توان بهره برد.
بهتر است به طور مرتب ورزش کنید و در رشته های مختلف ورزشی مورد علاقه تان تا حد امکان شرکت کنید. یوگا شنا و قایقرانی به تقویت و تنظیم مجدد بدن کمک می کنند.
پیوسته نحوه ایستایش بدن خود را چک کنید و این موضوع را به عادت روزانه تبدیل کنید. برای گرفتن نتایج بهتر از درمان شانه های نابرابر از آینه قدی استفاده کنید. نه تنها در حالت ایستاده یا نشسته بلکه پس از اتمام فعالیت های معمول نیز از وضعیت خود آگاه شوید. برای تعادل بخشیدن در استفاده از اندام فوقانی، تا آنجا که می توانید از بازوی غیرغالب خود استفاده کنید.
گنجاندن روش های آرام سازی در برنامه روزمره می تواند به شما در از بین بردن استرس، تنش و گرفتگی در بدن کمک کند. این روش ها شامل داروها، تکنیک های تنفس یا هر چیز دیگری است که به شما در آرامش کمک می کند.
کاردرمانی در درمان شانه های نابرابر
در کاردرمانی روش های مراقبت بهداشتی روی ماهیت، الگو و زمینه ی فعالیت های روزمره افراد و خانواده ها تمرکز می کنند. هدف اصلی کاردرمانی ایجاد، حفظ یا بازگرداندن تعادل مفیدی بین توانایی های مراجع و خواسته های اوست. پروسه کاردرمانی با ارزیابی شروع می شود. این شامل ارزیابی وضعیت جسمانی و آنالیز فعالیت های مورد انتظار روزانه از شانه ی مراجع است. به محض این که مشکل شناسایی شد و برخی از اهداف درمانی مورد نظر بیمار تایید شد، کاردرمانگران توانبخشی را شروع می کنند. اصولی که در ادامه ذکر می شود راهنمای درمان شانه های نابرابر برای کاردرمانگران است.
- تسکین درد باید به حداکثر برسد.
- دامنه حرکتی باید بهینه باشد.
- کنترل مناسب کتف برای عملکرد شانه لازم است.
- قدرت و استقامت کافی برای انجام فعالیت های روزمره ضروری است.
برخلاف فیزیوتراپ ها که از تمرینات برای درمان استفاده می کنند، کاردرمانگران از فعالیت ها جهت توانبخشی استفاده می کنند. اگر ممکن باشد فعالیت های دستی که بیمار نیاز دارد استفاده می شود. اگر مراجع بخواهد بدون آسیب بیشتر به حالت اولیه شانه خود برسد درمانگر به او در جهت بازگرداندن کنترل صحیح کتف کمک می کند. الگوهای حرکتی مناسب و سطح کافی قدرت در درمان شانه های نابرابر با کاردرمانی حرف اول را می زند. با استفاده از یک برنامه درمانی مبتنی بر فعالیت، متخصصان کاردرمانی سرویس جامع توانبخشی را ارائه می دهند.
تمرینات کاردرمانی برای درمان شانه های نابرابر
اجرای تمرینات زیر به کشش کمربند شانه ای و افزایش استقامت اندام فوقانی کمک می کند. این موارد تقارن و تعادل در بدن شما را ممکن می سازند. این تمرینات را حداقل سه بار در هفته انجام دهید تا شانه های شما یکدست شود. برای این تمرینات به دمبل و کش های ورزشی احتیاج دارید.
تمرین Shoulder raise جهت درمان شانه های نابرابر
بازوها را در کنار پهلوها بگذارید و ستون فقرات را مستقیم نگه دارید.
در ادامه تمرینات درمان شانه های نابرابر شانه ها را به سمت بالا بکشید و به طرف گوش های خود ببرید.
این وضعیت را برای چند ثانیه نگه دارید و سپس شانه ها را به سمت پایین شل کنید.
30 ثانیه حرکت را ادامه دهید.
تمرین Ear to shoulder stretch جهت درمان شانه های نابرابر
سر و گردنتان مستقیم، در یک راستا بنشینید یا بایستید.
همانطور که سرتان را به کناره می کشید شانه هایتان را ثابت نگه دارید.
از دست خود برای نگه داشتن یا ماساژ دادن شانه مخالف خود استفاده کنید.
یا به آرامی سر را پایین به سمت شانه خود بکشید.
30 ثانیه دراین حالت بمانید.
این تمرین کششی مناسب درمان شانه های نابرابر را حداقل 2 بار در هر طرف انجام دهید.
تمرین Shoulder blade squeezes جهت درمان شانه های نابرابر
در حالت ایستاده، بازوها را در کنار بدن قرار دهید.
تیغه های شانه خود را به هم و به طرف پایین فشار دهید.
طی چند نفس این حرکت را نگه دارید.
سپس به حالت شروع رها شوید.
2 تا 3 ست، با 10 بار تکرار انجام دهید.
تمرین Reverse prayer pose جهت درمان شانه های نابرابر
پشت دستان خود را در حالی که نوک انگشتانتان به سمت پایین است به پشت بیاورید.
قفسه سینه خود را باز کنید و شانه ها را به عقب بیاورید.
در ادامه تمرین درمان شانه های نابرابر دستان خود را بچرخانید تا انگشتان به سمت بالا قرار بگیرند.
کف دست خود را به هم نزدیک کنید، به دستان خود فشار دهید و آرنج خود را به عقب بکشید.
30 ثانیه در این حالت باقی بمانید.
این کشش را چند بار در طول روز انجام دهید.
تمرین Resistance band shoulder squeezes جهت درمان شانه های نابرابر
یک کش ورزشی را در اطراف ستونی محکم قلاب کنید و آن را با دو دست بگیرید.
دستان خود را برگردانید تا انگشت شست بالا باشد.
وقتی دستان خود را به عقب می آورید، تیغه های شانه خود را به هم فشار دهید.
جهت درمان شانه های نابرابر خود با این تمرین سپس دستان خود را بچرخانید تا انگشتان شما رو به پایین باشد.
تیغه های شانه را فشار دهید و دستان خود را به سمت لگن بکشید.
3 ست با تکرار 12 بار را برای هر کشش انجام دهید.
تمرین Resistance band arm stretch sequence جهت درمان شانه های نابرابر
بایستید و پاهایتان را به اندازه عرض شانه باز کنید.
با یک کش ورزشی هر دو بازو را جلوی بدن بیاورید تا با زمین موازی شوند.
بازوها را به هم فشار دهید، سپس از هم دور کنید.
حال دستان خود را مستقیم بالا ببرید، تا با گوشتان تماس پیدا کنند.
در این تمرین درمان شانه های نابرابر سعی کنید با کشیدن باند تا حد ممکن یک Tبسازید و به حالت اولیه برگردید.
بعد باند را پایین بیاورید تا در پشت گردن قرار گیرد و این وضعیت را طی چندین نفس حفظ کنید.
دوباره به سمت بالا بلند کنید.
3 ست 12 تایی برای هر سه کشش انجام دهید.
تمرین Reverse fly جهت درمان شانه های نابرابر
کمرتان را به سمت جلو خم کنید و روی لبه نیمکت بنشینید یا ایستاده باشید.
صورتتان روبروی سطح زمین باشد. یک دمبل را در هر دست بگیرید.
با انقباض تیغه های شانه، بازوهای خود را به سمت بالا ببرید.
برای چند ثانیه این وضعیت را حفظ کنید.
درادامه برای درمان شانه های نابرابر با این تمرین بازوها را موازی زمین نگه دارید.
حال به موقعیت شروع بازگردید.
3 ست با 15 تکرار انجام دهید.
Overhead external shoulder rotation جهت درمان شانه های نابرابر
یک دمبل را در دست راست خود بگیرید. حالا بازوی خود را بلند کنید تا آرنج در ارتفاع شانه قرار گرفته و دست پایین باشد.
شانه خود را بچرخانید تا بازوی خود را بالا بیاورید و دست شما به سمت سقف قرار گیرد.
حال به حالت اولیه برگردید.
3 ست با 15 بار تکرار در هر طرف انجام دهید.
منابع