انواع انحراف ستون فقرات در میان افراد جامعه با سنین متفاوت و درجات مختلف وجود دارد. انحراف ستون فقرات به مرور می تواند روی سلامت و عملکرد فرد در زندگی روزمره تاثیر بگذارد. پس شناسایی هر چه سریعتر آن و اقدام به درمان یک امر بسیار مهم در این زمینه می باشد. در صورتی که فرد انحراف ستون فقراتش را دیر تشخیص دهد، یا دیر اقدام به درمان کند، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد. پس اینجا ضرورت تشخیص زودهنگام و اقدامات توانبخشی در اینجا مشخص میشود. قبل از معرفی انواع انحراف ستون فقرات با ساختار ستون فقرات مقداری آشنا میشویم؛ تا انحراف و اختلال های آن را بهتر بتوانیم درک کنیم.
ساختار ستون فقرات:
همانطور که میدانید ستون فقرات از انواع مختلفی مهره تشکیل شده است که در تماس و ارتباط با هم عملکرد بدن را شکل میدهند و به فرد در حفظ وضعیت قائم، ایستادن، نشستن، تحمل وزن و سایر عملکردهای مربوطه کمک میکند. ستون فقرات انحنا های مختلفی دارد. که هر کدام به علل مختلف ایجاد شده اند. بین هر کدام از مهرهها مفاصل وجود دارد که آنها را به هم متصل نگه داشته است. در انواع انحراف ستون فقرات توجه میشود که مهره ها فقط از طریق یک مفصل به هم وصل نیستند، بلکه از طریق چندین مفصل به هم متصل می شوند.
بین مهرهها، دیسک بین مهره ای وجود دارد که مانند بالش عمل میکند و از برخورد مهره ها با یکدیگر، سایش و ایجاد درد جلوگیری میکند. هر مهره از یک تنه تشکیل شده است که در عقب آن یک سوراخ وجود دارد و بعد و عقب تر آن یک زائده خاری وجود دارد که در قسمت کمر با دست می توان آن را لمس کرد. در انواع انحراف ستون فقرات توجه میشود که سوراخ های مهره ای روی هم، کانال نخاعی را میسازند که محل عبور نخاع و اعصاب نخاعی می باشند. پس مهره ها همچون حصاری نخاع را در بر گرفته اند و از آن در مقابل آسیب های مختلف حفاظت میکنند.
سطوح مفصلی و انواع مهره ها:
هر مهره معمولاً دو فاست یا سطح مفصلی دارد که به مهره بالایی و پایینی وصل می شود. البته در این موارد استثنا هم وجود دارد. کودکی که تازه متولد می شود ستون فقرات صافی دارد و در آن انحنای دیده نمی شود. اما به مرور زمان این انحنا ها ایجاد می شود. در انواع انحراف ستون فقرات توجه میشود که در کل یک انسان عادی ۳۳ مهره دارد که به ترتیب عبارتند از:
- در بخش گردنی هر فرد هفت مهره گردنی دارد.
- در بخش سینهای هر فرد ۱۲ مهره سینه ای دارد.
- در بخش کمری هر فرد پنج مهره کمری دارد.
- در بخش خاجی هر فرد ۵ مهره خاجی دارد.
- در بخش دنبالچه هر فرد معمولاً ۳ تا ۵ استخوان دنبالچه دارد.
- نخاع تا انتهای مهره اول کمری کشیده میشود.
انواع انحراف ستون فقرات:
تا اینجا به مقدار کافی با ساختار ستون فقرات آشنا شدیم. حال به معرفی انواع انحراف ستون فقرات می پردازیم. لازم به ذکر است که انواع مختلفی از انحراف ستون فقرات وجود دارد اما در اینجا به معرفی رایج ترین آن ها در جوامع مختلف می پردازیم که انواع انحراف ستون فقرات عبارتند از:
- اسکولیوز
- کایفوز
- لوردوز
- صافی پشت
- اسپوندیلیت انکیلوزان
- اسپوندیلولِسیس
برخی از این انحراف ها، به صورت مادرزادی هنگام تولد کودک وجود دارد و با رشد کودک بیشتر خود را نشان می دهد. پس تشخیص آن راحت تر است. برخی از این انحرافات مربوط به وضعیت بدنی نادرست می باشد که فرد به مدت طولانی در این وضعیت قرار گرفته است و معمولاً به تمرینات توانبخشی خوب جواب می دهد.
- برخی از این انحرافات می تواند منشا عصبی عضلانی داشته باشد. مثلاً بیماری فلج مغزی می تواند علت ایجاد انحراف ستون فقرات باشد.
- برخی از این اختلالات در بین کودکان بسیار شایع است. مثلاً اسکولیوز معمولاً در سن ۱۰ تا ۱۲ سالگی بین کودکان در انواع انحراف ستون فقرات دیده میشود.
- برخی از این انحرافات منشاء تروماتیک دارد یعنی بر اثر ضربه یا سانحه ایجاد می شود. مثلاً ضربه ناگهانی می تواند باعث ایجاد تغییر انحنای ستون فقرات میشود.
حال به معرفی تک تک این انحرافات و نحوه تشخیص آن ها می پردازیم.
کایفوز یا قوز پشت، از جمله انواع انحراف های ستون فقرات
کایفوز یا قوز پشت معمولاً در قسمت مهره های سینه ای اتفاق میافتد. همانطور که گفتیم این قسمت انحنای مقعر دارد یعنی گودی آن رو به جلو است. این قوس در هنگام خم شدن در حالت طبیعی بین ۲۰ درجه تا ۴۵ درجه می باشد. اما هرگاه این قوس به ۵۰ درجه و یا بیشتر در انواع انحراف ستون فقرات افزایش یابد، فرد دارای کایفوز تشخیص داده میشود.
افزایش این قوس میتواند باعث ایجاد فشار روی ریه ها و حتی قلب شود و فرد در تنفس دچار مشکل شود.
کایفوز معمولاً سه نوع است. اولین نوع، نوعی است که مربوط به وضعیت قوز کرده نشستن است که نوع بسیار رایجی است. این نوع در صورتی که بسیار شدید نشده باشد، به تمرینات توانبخشی و ورزش ها بسیار خوب جواب میدهد.
نوع بعدی کایفوز شوورمن نام دارد که یک مهره یا بیشتر حالت تیز پیدا میکند. این نوع به درمان توانبخشی کمتر جواب میدهد.
نوع بعدی از انواع انحراف ستون فقرات، مادرزادی است که در زمان جنینی استخوان ها به خوبی تکامل نیافته اند و کودک با کایفوز مادرزادی متولد میشود. معمولاً این نوع زودتر تشخیص داده می شود.
در کل کایفوز در وضعیت بدنی فرد راحت تشخیص داده میشود. ارزیابی فیزیکی آن تست آدام نام دارد که فرد با زانوهای صاف خود را خم میکند و دست ها آویزان می باشد. در این وضعیت حالت گرد شده پشت مشخص است. راه دیگر تشخیص آن عکس برداری است که در آن مقدار زاویه انحنا به طور دقیق مشخص میشود. در کل کایفوز در صورتی که پیش روی نکرده باشد، به تمرینات توانبخشی بسیار خوب جواب می دهد.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه درمان قوز پشت، لینک زیر را معرفی فرمایید.
لوردوز یا گودی کمر، از جمله انواع انحراف های ستون فقرات
همانطور که قبلاً در انواع انحراف ستون فقرات ذکر کردیم مهره های کمری یک قوس محدب دارند یعنی گودی آن رو به عقب است. در صورتی که این قوس افزایش یابد، فرد دچار لوردوز تشخیص داده میشود. علت لوردوز می تواند ضعف یا کوتاهی عضلات نیز باشد. این ضعف یا کوتاهی عضلات به مرور روی مهره ها اثر می گذارد و موجب افزایش تحدب مهره های کمری میشود.
معمولاً در لوردوز عضلات شکمی ضعف دارند و عضلات پشتی دچار کوتاهی شده اند. در این حالت شکم فرد بیشتر بیرون زده است و معمولاً تشخیص آن راحت است. برای ارزیابی آن می توانید یا دراز بکشید یا پشت به دیوار بایستید. دست خود را از میان انحنای کمر عبور دهید. اگر در انواع انحراف ستون فقرات این انحنا بیشتر از حجم دست بود، دارای اختلال لوردوز میباشید.
درمان لوردوز بیشتر مبتنی بر تمرینات توانبخشی است. بدین صورت که عضلات شکمی باید تقویت شوند و عضلات پشتی باید کشش داده شوند. چند تمرین بسیار ساده که فرد می تواند آن را انجام دهد برای بهبود و رفع آن مفید است از جمله:
- دراز بکشید و زانوهایتان را خم کنید. به طوری که کف پاهای تان روی زمین باشد. سعی کنید کمرتان را به مرور به زمین نزدیکتر کند. ممکن است مقداری کشش نیز احساس کنید.
- در تمرینی دیگر می توانید به صورت چهار دست و پا بایستید ولی باید سعی کنید که کمرتان را به سمت بالا ببرید به طوری که قوس کمر در انواع انحراف ستون فقرات کاهش یابد .
برای اطلاعات بیشتر در زمینه درمان غیر جراحی گودی کمر، لینک زیر را مطالعه فرمایید.
اسکلیوز، از جمله انواع انحراف های ستون فقرات
اسکولیوز نوعی انحراف جانبی ستون فقرات است. یعنی در این نوع از انحراف ستون فقرات دیگر گودی به جلو یا عقب افزایش نمییابد، بلکه ستون فقرات به سمت چپ یا راست خم میشود. پس یک گودی به سمت چپ یا راست در فرد ایجاد می شود.
این انحراف دو شکل است شکل اول به صورت اس انگلیسی است که در آن گودی به یک سمت و تحدب به سمت مقابل آن است. در نوع دیگر انحراف به شکل سی انگلیسی است که فقط یک گودی ایجاد میشود.
این انحراف معمولاً با تفاوت عرض شانه ها تشخیص داده میشود. بدین صورت که در انواع انحراف ستون فقرات اکثراً یک سمت بالاتر از سمت دیگر و سمت مقابل پایین تر قرار می گیرد.
اسکلیوز چند نوع دارد. نوع اول مادرزادی است. علت آن رشد ناکامل استخوان ها در دوره جنینی رخ می باشد. این نوع از اسکولیوز معمولاً زودتر تشخیص داده میشود و برای درمان اقدام میشود. در صورتی که اسکولیوز به درمان توانبخشی و تمرینات جواب دهد نیاز به جراحی نیست. نوع دیگر نوع ایدیوپاتیک است که معمولاً در نوجوانی رخ می دهد. اما گاهی در کودکی هم اسکولیوز ایجاد می شود. علت آن هنوز ناشناخته است.
فردی که اسکولیوز دارد هنگام نشستن هم دو لگن به طور مساوی روی سطح زمین قرار نمیگیرد.در انواع انحراف ستون فقرات درمان توانبخشی آن معمولاً به صورت کشش و تقویت است. همچنین وضعیت بدنی صحیح به فرد آموزش داده میشود. در صورتی که اسکولیوز بسیار شدید نشده باشد و فرد برای درمان توانبخشی اقدام کند، این اختلال به تمرینات توانبخشی و ورزش ها به خوبی جواب میدهد.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه درمان غیر جراحی اسکولیوز، لینک زیر را مطاله فرمایید.
صافی پشت
در این نوع از انحراف ستون فقرات، برخلاف لوردوز و کایفوز این بار قوس ستون فقرات کاهش می یابد. معمولاً این کاهش در قسمت مهره های کمری اتفاق میافتد و به مرور زمان پشت فرد صاف می شود. شاید در ابتدا فرد زیاد متوجه آن نشود اما به مرور زمان با بدتر شدن آن فرد متوجه صافی پشت خود می شود.در انواع انحراف ستون فقرات در صورتی که برای آن مداوایی صورت نگیرد فرد دچار درد پاها یا بدتر شدن پشت میشود. معمولاً تشخیص آن به وسیله تست های ارزیابی فیزیکی انجام می شود. نوع دیگر تشخیص آن به وسیله عکسبرداری با اشعه ایکس می باشد. تمرینات توانبخشی و ورزش ها برای ایجاد قوس بسیار مفید و موثر میباشند.
اسپوندیلیت انکیلوزان
به این نوع از انحراف ستون فقرات روماتیسم ستون فقرات نیز می گویند. این اختلال نوعی بیماری خود ایمنی التهابی می باشد. این اختلال به مرور زمان میتواند باعث خم شدن مهره ها شود. این خم شدگی انعطاف پذیری ستون فقرات را کم میکند و در نتیجه در انواع انحراف ستون فقرات باعث ایجاد یک وضعیت خم شده در بدن میشود. اگر دنده های قفسه سینه هم تحت تاثیر قرار بگیرند، ممکن است تنفس برای فرد سخت و عمیق می شود.
علائم آن ممکن است شامل سفتی در قسمت تحتانی پشت و لگن به ویژه در صبح ها باشد. درد گردن و خستگی نیز ممکن است از علائم رایج آن باشد. علائم ممکن است به مرور زمان بدتر شوند.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان، لینک زیر را مطالعه فرمایید.
اسپوندیلولِسیس
در این اختلال مهره قسمت تحتانی مهره کمر از جای خود می لغزد. این امر ممکن است روی عصب فشار وارد کند که نتیجه آن درد کمر یا پاها می باشد.در انواع انحراف ستون فقرات علل و ریسک فاکتورهای آن می تواند ورزش حرفه ای باشد. ورزشکاران جوانی که مهره های کمری آنها تحت فشار قرار میگیرد بیشتر مستعد این اختلال هستند. از جمله این ورزش ها می توان فوتبال و ژیمناستیک را نام برد.
عوامل ژنتیکی نیز میتواند روی ابتلا به آنها تاثیر داشته باشد. با افزایش سن نیز فرد بیشتر در معرض ابتلا قرار میگیرد. چون بدن و ستون فقرات بیشتر در معرض فرسایش هستند. معمولاً این اختلال با درمان توانبخشی کاهش می یابد. در صورتی که این اختلال در فرد پیشروی کرده باشد عمل جراحی گزینه ای مناسب در انواع انحراف ستون فقرات است.
منابع