زانو درد ممکن است فرد را در هر سنی درگیر کند. درد زانو ممکن است ناشی از بیماریهایی از قبیل آرتروز، نقرس، یا عفونت باشد. همچنین آسیبهایی از قبیل پارگی تاندون یا غضروف نیز باعث زانو درد میشوند.
برخی از انواع خفیف زانو درد با اقدامات خودمراقبتی رفع میشوند. اما موارد شدیدتر به اقدامات پزشکی مانند کاردرمانی، استفاده از زانوبندهای طبی، یا حتی جراحی نیاز دارد. در ادامه به بررسی انواع زانو درد و همچنین درمان آن از طریق کاردرمانی میپردازیم.
علائم زانو درد
محل و شدت زانو درد بسته به علت آن ممکن است متفاوت باشد. برخی علائم که ممکن است همراه زانو درد بروز کنند عبارتند از:
– تورم و خشکی
– قرمز شدن و گرما
– ضعف یا ناپایداری
– ایجاد صدای تقتق یا سایش در زانو
– ناتوانی در صاف کردن کامل زانو
علل زانو درد
از جمله دلایل اصلی زانو درد عبارتند از آرتروز، صدمات فیزیکی، یا مشکلات مکانیکی.
آرتروز
بیش از ۱۰۰ نوع آرتروز وجود دارد. انواعی که بیشتر زانو را درگیر میکنند به شرح زیر هستند.
– استئوآرتریت (osteoarthritis): این نوع آرتروز که به آن آرتروز تخریبی یا دژنراتیو هم میگویند شایعترین نوع آرتروز است. در این بیماری، غضروف زانو به مرور زمان با افزایش سن تخریب شده و باعث ساییدگی مفصل میشود.
– آرتریت روماتوئید (یا روماتیسم مفصلی): این بیماری یک بیماری خودایمنی است که ممکن است هر مفصلی از جمله زانو را درگیر کند. آرتریت روماتوئید یک بیماری مزمن است اما به شدت آن به صورت دورهای کاهش و افزایش مییابد. برای اطلاعات بیشتر، مقالهی درمان آرتریت روماتوئید و کاردرمانی را مشاهده کنید.
– نقرس: در این بیماری، کریستالهای اسید اوریک در مفصل انباشته میشوند. نقرس اغلب شست پا را درگیر میکند، اما ممکن است در زانو نیز ایجاد شود.
– آرتریت عفونی (یا عفونت مفصلی): گاهی اوقات به دلایلی مفصل زانو دچار عفونت، التهاب، و درد میشود. آرتریت عفونی با تب همراه است و ممکن است به سرعت باعث تخریب گستردهی غضروف شود. در صورت داشتن زانو درد همراه با این علائم باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
صدمات فیزیکی
گاهی اوقات یک صدمهی فیزیکی ممکن است به ساختارهای مفصلی از قبیل رباط، تاندون، استخوان، یا غضروف آسیب بزند. برخی از صدمات رایج به شرح زیر هستند.
– پارگی رباط صلیبی: رباط صلیبی یکی از چهار رباطی است که استخوان ساق را به ران وصل میکند. پارگی این رباط بیشتر در ورزشهایی مانند بسکتبال و فوتبال که نیازمند تغییر جهت ناگهانی حرکت هستند رخ میدهد.
– شکستگی: استخوانهای زانو، به ویژه کشکک، ممکن است در هنگام زمین خوردن یا تصادف با خودرو بشکنند. در افراد دارای پوکی استخوان ممکن است زانو حتی در صورت قدم گذاشتنِ نادرست دچار شکستگی شود.
– پارگی منیسک: منیسک یک غضروف محکم و ارتجاعی است که نقش ضربهگیر بین ساق و ران را دارد. اگر زمانی که وزنی بر روی زانو قرار دارد زانو را به طور ناگهانی بپیچانید ممکن است منیسک پاره شود.
– بورسیت زانو: بورسا به کیسههای کوچک پر از مایعی میگویند که بر روی بخش بیرونی مفصل زانو قرار دارند تا تاندونها و رباطها به راحتی بر مفصل بلغزند. گاهی اوقات صدمات فیزیکی باعث التهاب بورسا میشوند که به آن بورسیت گفته میشود.
– تاندونیت کشکک: تاندونیت به معنای ایجاد ناراحتی و التهاب در تاندون است. تاندون کشکک از کشکک زانو تا استخوان ساق امتداد دارد و امکان لگد زدن، دویدن، و پریدن را فراهم میکند. برخی صدمات فیزیکی باعث التهاب این تاندون میشود. معمولاً دوندهها، اسکیبازها، دوچرخهسوارها، و شرکتکنندگان در ورزشهای پرشی دچار این آسیب میشوند.
مشکلات مکانیکی
در زیر به برخی از مشکلات مکانیکی که باعث زانو درد میشوند میپردازیم.
– وجود جسم آزاد (loose body): گاهی آسیب یا تخریب باعث میشود که تکهای استخوان یا غضروف جدا و در فضای مفصلی رها شود. وقتی این جسم آزاد با حرکت مفصل تداخل پیدا کند، مشکل ایجاد خواهد شد.
– سندروم باند ایلیوتیبیال (ITB): باند ایلیوتیبیال یک باریکهی محکم است که قسمت بیرونی لگن را به قسمت بیرونی زانو متصل میکند. وقتی این باند سفت میشود و دچار سایش با بخش بیرونی استخوان ران میشود، این سندروم ایجاد میشود. این سندروم بیشتر در دوچرخهسواران و دوندگان دوی استقامت رخ میدهد.
– دررفتگی کشکک: کشکک یک استخوان مثلثیشکل است که روی زانو قرار دارد. ممکن است کشکک از جای خود خارج شود. در بعضی موارد دررفتگی کشکک از جای خود به وضوح قابل مشاهده است.
– درد لگن یا پا: اگر شخصی درد لگن یا پا داشته باشد، ممکن است برای جلوگیری از آن نحوهی راه رفتن خود را تغییر دهد. این تغییر باعث افزایش فشار بیشتر بر زانو و ایجاد زانو درد میشود.
– مشکلات آناتومیک: برخی مشکلات آناتومیک مادرزادی مثل پای ضربدری یا پرانتزی نیز ممکن است باعث درد در زانو شود.
ممکن است این مقالات نیز برای شما مفید باشد: درمان عقبزدگی زانو و ورزشهای عقبزندگی زانو.
عوامل خطر زانو درد
برخی از عوامل ممکن است احتمال مشکلات زانو را افزایش دهند.
– افزایش وزن: وزن زیاد یا چاقی حتی در کارهای عادی مثل راه رفتن یا بالا رفتن از پله بر زانو فشار وارد میکند. همچنین باعث افزایش سرعت تخریب غضروف و آرتروز زانو میشود.
– کمبود انعطاف و قدرت در عضلات: برای کاهش احتمال آسیبهای زانو باید قدرت و انعطاف عضلات آن را زیاد کرد. عضلات قوی به پایداری و محافظت از مفاصل کمک میکنند. در عین حال، انعطافپذیری نیز باعث حفظ حداکثر دامنهی حرکت میشود.
– برخی ورزشها و شغلها: برخی ورزشها دارای خطرات بیشتری برای زانو هستند. به طور مثال اسکی کوهستان، پرشهای بسکتبال و والیبال، و دویدن طولانیمدت احتمال خطر برای زانو را افزایش میدهند. همچنین در برخی مشاغل از قبیل کارگری ساختمان و کشاورزی نیز فشارهای واردشده بر زانو زیاد است.
– سابقهی مصدومیت: وقتی زانو یک بار دچار مصدومیت شود، در آینده احتمال بیشتری برای آسیب به آن وجود دارد.
نقش کاردرمانی در درمان زانو درد
فارغ از علت زانو درد، کاردرمانی میتواند به کاهش درد شما کمک کند. علاوه بر کاهش درد، کاردرمانی کمک میکند تا احتمال ادامه یا ایجاد مصدومیت در آینده کاهش یابد.
کاردرمانگر وضعیت شما را بررسی میکند و یک برنامهی درمانی مخصوص شما ارائه میکند. در جلسهی ارزیابی، کاردرمانگر میزان قدرت و دامنهی حرکت زانوی شما را اندازه میگیرد. کاردرمانگر برای کاهش درد زانو از چندین روش استفاده میکند:
– تمرینات ورزشی: با تمرینهایی که شما زیر نظر کاردرمانگر در اتاق ورزش کلینیک کاردرمانی انجام میدهید، مشکل شما بهبود مییابد.
– درمان دستی و ماساژ: کاردرمانگر ممکن است از درمانهای دستی (درمان منوال یا manual therapy) یا ماساژ به عنوان مکمل برای بهبود شما استفاده کند.
– گرمادرمانی و سرمادرمانی: معمولاً از سرما برای کاهش التهاب استفاده میشود. از گرما نیز برای افزایش دامنهی حرکت و کاهش درد استفاده میشود.
– تمرینات ورزشی در خانه: کاردرمانگر تمریناتی ورزشی برای انجام در خانه را تجویز میکند. با انجام این تمرینات میتوانید بهبود خود را استمرار و سرعت ببخشید.
چند تمرین مفید برای زانو درد
در اینجا چند تمرین مفید برای تقویت زانو و جلوگیری از زانو درد ارائه میکنیم. البته توجه داشته باشید که بهتر است برای تشخیص علت زانو درد خود ابتدا با پزشک مشورت کنید. انجام سرخود تمرینات ممکن است باعث بدتر شدن مشکل زانوی شما شود. همچنین مقاله درمان آرتروز زانو با ورزش نیز برای شما مفید است.
کشش پا
مطابق شکل روی زمین بنشینید و به جایی تکیه دهید. هر دو پا را صاف روی زمین قرار دهید. یکی از پاها را آرام روی زمین به طرف خود بلغزانید و زانو را به سینهی خود نزدیک کنید تا جایی که کمی احساس کشش کنید. پنج ثانیه در همین وضعیت بمانید. سپس پا را تا جایی که میتوانید دوباره روی زمین صاف کنید و پنج ثانیه مکث کنید. این کار را ۱۰ بار برای هر پا انجام دهید.
تقویت عضلهی چهارسر
روی زمین یا یک مبل راحتی بنشینید و پاهای خود را مطابق شکل صاف کنید. یک حولهی لولهشده را زیر یک زانو قرار دهید. با زانو به سمت پایین روی حوله فشار وارد کنید. همزمان، انگشتان همان پا را به سمت خود بکشید تا پشت ساق کشیده شود. پا را به آرامی اندکی از زمین بلند کنید و در همین وضعیت ۵ ثانیه مکث کنید. سپس ۱۰ ثانیه استراحت نمایید. برای هر پا ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
بالا بردن مستقیم پا
با پشت صاف روی یک صندلی بنشینید. یکی از پاها را مطابق شکل صاف نگه دارید تا پشت پا اندکی کشیده شود. تا ۱۰ بشمارید. سپس پا را آرام پایین بیاورید. برای هر پا ۱۰ بار تکرار کنید.
پا روی پا
بر لبهی یک صندلی یا میز بنشینید. مانند تصویر، پاهای خود را صاف نگه دارید و یک مچ را روی مچ دیگر بیندازید. به طور همزمان، مچ پایین را رو به بالا و مچ بالا را رو به پایین فشار دهید. فشار دادن را تا زمانی که عضلات ران خسته شود ادامه دهید. سپس رها کنید. یک دقیقه استراحت کنید. دو بار دیگر این کار انجام دهید و سپس پاها را عوض کنید. برای پای دیگر هم مجموعاً سه بار انجام دهید.
جمعبندی
زانو درد مشکلی بسیار رایج در همهی سنین است. برای درمان زانو درد باید ابتدا علت آن را شناسایی کرد و سپس به متخصص مورد نظر مراجعه نمود. متخصص کاردرمانی میتواند با استفاده از تمرین و روشهای مکمل به شما در درمان زانو درد کمک کند. استفاده از تمرین ورزشی و کاردرمانی باعث کاهش نیاز به داروهای مسکن و جلوگیری از عوارض سوء آنها میشود.