درمان عقب زدگی زانو موضوعی است که ممکن است افراد زیادی را درگیر کند. این عارضه ممکن است به دلایل بسیاری به وجود آید. عقب زدگی زانو سبب بد شکلی، درد و بسیاری از عوارض دیگر می گردد. در ادامه به تعریف این مشکل، علائم، عوامل موثر در بروز آن و نقش کاردرمانی در درمان عقب زدگی زانو می پردازیم. اما ابتدا بهتر است درباره آناتومی زانو مقداری آگاهی داشته باشیم.
آناتومی مفصل زانو
زانو یک مفصل لولایی است که وظیفه تحمل وزن و حرکت را بر عهده دارد. این مفصل از استخوان ها، مینیسک، رباط ها و تاندون هایی تشکیل شده است. زانو از اتصال سه استخوان تشکیل شده است؛ استخوان ران، ساق پا (درشت نی) و استخوان کشکک (پَتِلا). استخوان کشکک در جلو قرار گرفته و تا حدودی مفصل را حمایت کرده و به عملکرد عضلات کمک می کند. زانو برای انجام یک سری عملکرد ها طراحی شده است که عقب زدگی زانو ممکن است آن ها را مختل کند. این اختلالات ممکن است به مداخلاتی جهت درمان عقب زدگی زانو نیاز داشته باشند. از جمله این عملکرد ها می توان به موارد زیر را اشاره کرد:
- به حفظ راستای بدن در حالت ایستاده بدون نیاز به عملکرد عضلات بدن کمک می کند.
- به نشستن و برخاستن کمک می کند.
- باعث ثبات می شود.
- به عنوان ضربه گیر فعالیت می کند. مثلا هنگام پریدن
- راه رفتن را کار آمد تر می کند.
اختلال و آسیب به ساختار های زانو ممکن است مشکلاتی مانند؛ آسیب رباط صلیبی، زانو ضربدری، زانو پرانتزی و… را ایجاد می کند
عقب زدگی زانو چیست و چرا به وجود می آید؟
عقب زدگی زانو، به افزایش بیش از حد زاویه زانو نسبت به حالت قائم اطلاق می شود. حالتی که مفصل زانو بیش از حد صاف شده و به صورت بیرون زدگی به طرف عقب نمایان می شود. این حالت باعث ایجاد فشار بر ساختارهای زانو و پشت مفصل زانو می شود. بروز این حالت نیازمند درمان عقب زدگی زانو می باشد.
عقب زدگی زانو ممکن است در هر فردی رخ دهد. اما احتمال بروز این عارضه در ورزشکاران و به ویژه در ورزش هایی مانند فوتبال، اسکی و یا بسکتبال بیشتر مشاهده می شود. این مورد در نتیجه ضربه مستقیم به زانو یا نیروهایی است که هنگام کاهش سرعت یا توقف سریع ایجاد می شود. طبق تحقیقات، ورزشکاران زن به دلیل بی ثباتی بیشتر مفاصل نسبت به آقایان، بیشتر در معرض آسیب های زانو قرار دارند.
در عقب زدگی زانو، مفصل به صورت نادرست خم می شود. این موضوع اغلب منجر به التهاب، درد و آسیب به بافت ها می شود. در موارد شدید، ممکن است آسیب رباط ها نیز مشاهده شود. رباط هایی مانند؛ رباط صلیبی قدامی (ACL)، رباط صلیبی خلفی (PCL) یا رباط پشت زانو، ممکن است دچار پیچ خوردگی یا پارگی شوند.
از جمله سایر عواملی که ممکن است باعث بیرون زدگی زانو به عقب شده و به درمان عقب زدگی زانو نیاز دارند، می توان موارد زیر را بیان کرد:
- اختلال بافت همبند
- شلی رباط های زانو
- عدم ثبات مفصل زانو به دلیل آسیب دیدگی رباط ها و کپسول مفصلی
- راستای نا مناسب استخوان ران و درشت نی
- نقص در مفاصل
- اختلاف در طول اندام تحتانی
- بیماری های خاص: فلج مغزی، ام اس، دیستروفی عضلانی
- نقص مادرزادی
- ضعف عضله چهار سر رانی
چه علائمی به درمان عقب زدگی زانو نیاز دارند؟
- بی ثباتی زانو
در صورت بروز عقب زدگی زانو، ممکن است متوجه بی ثباتی در مفصل زانو شوید. بسیاری از مردم احساس می کنند که هنگام راه رفتن یا ایستادن روی یک پا، زانویشان خالی می کند.
- درد
درد موضعی در مفصل زانو بعد از عقب زدگی انتظار می رود. درد ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد و معمولاً در صورت آسیب دیدگی یا پارگی رباط ها یا سایر ساختارها افزایش می یابد. در صورت احساس درد لازم است مداخلاتی جهت درمان عقب زدگی زانو انجام شود.
درد به صورت خفیف تا یک شدید در پشت زانو یا یک احساس فشار در جلوی مفصل زانو توصیف می شود.
- کاهش تحرک
اگر عقب زدگی زانو به دلیل آسیب دیدگی باشد، شاهد کاهش تحرک زانو خواهید بود. این می تواند به دلیل التهاب در اطراف مفصل زانو باشد. این التهاب ممکن است نتیجه آسیب به ساختارهای داخلی مانند رباط های صلیبی قدامی و خلفی، مینیسک و… باشد.
- التهاب
در صورت آسیب ساختار های داخلی زانو ممکن است التهاب مشاهده شود.
- نا توانی در انجام فعالیت های استقامتی
علائم بالینی و تشخیص
- عقب زدگی زانو در شرایط تحمل وزن(ایستاده) بیشتر از غیر تحمل وزن مشاهده می شود. این عامل نشان دهنده سستی رباط ها می باشد.
- طول عضلات همسترینگ، عضلات چهار سر ران، عضلاتپشت ساق بررسی شود. کوتاهی عضله چهار سر ران می تواند منجر به افزایش زاویه صاف شدن زانو و نیاز به درمان عقب زدگی زانو شود.
- قدرت عضله چهار سر ران، همسترینگ، خم کننده های مشتی مچ پا و عضلات لگن بررسی می شود.
- با اندازه گیری طول اندام، می توان زانوی ضربدری یا پرانتزی را بررسی کرد.
- شلی رباط ها باید بررسی می شود.
- ممکن است مشکلاتی در راه رفتن دیده شود. مثلا؛ راه رفتن دست به زانو به دلیل ضعف عضلات چهار سر ران و راه رفتن روی پنجه.
- ممکن است مشکلاتی در وضعیت بدن دیده شود. مانند خم شدن تنه به طرف جلو
- با ایستادن روی دو پا و یا یک پا، مراجع در حین ایستادن از طرفین بررسی می شود. همچنین عقب زدگی زانو در حالت خوابیده به پشت نیز بررسی می شود. این وضعیت پس از درمان عقب زدگی زانو دوباره بررسی شود.
- وجود مشکلاتی در راستای صحیح استخوان های اندام تحتانی. به خصوص استخوان درشت نی که ممکن است دچار اختلال در صفحه رشدی شده باشد. این مشکلات سبب می شوند راستای سر استخوان درشت نی بهم خورده و عقب زدگی زانو را بروز دهد.
تشخیص:
تشخیص می تواند با اشعه ایکس و تصویربرداری MRI انجام شود. بدین شکل، نوع عقب زدگی زانو از طریق عکس برداری، معاینه فیزیکی و تجزیه و تحلیل راه رفتن طبقه بندی می شود.
درمان عقب زدگی زانو
درمان این عارضه بسته به عاملی که باعث بروز آن شده است متفاوت می باشد. برای مثال:
- در مورد شلی رباط، ممکن است ارتز زانو تجویز شود.
- در مورد عدم تعادل عضلات، ماننو ضعف عضلات چهار سر ران، اغلب ارتز زانو و تقویت عضلات چهار سر ران توصیه می شود.
- در بیماران اسپاستیک می توان با تقویت نسبی عضلات چهار سر ران، خم کننده های کف پا و مچ پا علائم را کنترل کرد.
- استفاده از کفی های مناسب در مواردی که اختلاف طول اندام تحتانی وجود دارد.
- مداخلات کاردرمانی در درمان عقب زدگی زانو
- جراحی
- استفاده از زانوبند
اگر بیمار به همراه علائم عقب زدگی زانو، آسیب رباط صلیبی یا آسیب جانبی زانوی نداشته باشد، درمان شامل یک برنامه توانبخشی می باشد. این برای این است که مشخص شود، آیا بیمار قادر است قدرت عضلات چهار سر ران خود را بهبود بخشیده و عقب زدگی زانوی خود را جبران کند یا خیر. اگر با کمک توانبخشی در درمان عقب زدگی زانو جبران نشد، ممکن است اختلال دو طرفه در راستای استخوان درشت نی وجود داشته باشد. در این مورد از عمل جراحی استفاده می شود. در حالی که این عمل های جراحی گسترده هستند، اما باعث جبران عقب زدگی شده و کمک می کنند تا فرد به سطح عملکرد بالا برگردد.
کاردرمانی در درمان عقب زدگی زانو
همانطور که گفته شد، بدشکلی، درد و سایر علائم عقب زدگی زانو، سبب بروز مشکلاتی برای فرد می شود. این مشکلات شامل اختلالاتی در راه رفتن، وضعیت بدن و… می باشد. وجود این مشکلات ممکن است زندگی فرد را مختل کرده و کیفیت زندگی اش را پایین بیاورد. مداخلات کاردرمانی سبب افزایش استقلال و کیفیت زندگی می شود. از جمله مداخلات کاردرمانی در این زمینه، می توان موارد زیر را نام برد:
- کشش عضله سه سر رانی(پشت ران)، تقویت صاف کننده های مفصل ران و عضلات چهار سر ران
- تجویز بریس برای حمایت مفصل زانو، می تواند قدم خوبی برای درمان عقب زدگی زانو باشد.
- تمرینات حس عمقی و دادن فیدبک های کلامی برای گرفتن بازخورد حسی مستقیم. می توان از ضربات متوالی به عقب زانو استفاده کرد.
- همراه با تمرینات تقویت عضلات، باید تمرینات تحمل وزن مانند ایستادن روی یک پا، لانچ، اسکات و تمرینات مقاومتی انجام شود
- آموزش راه رفتن
- آموزش انجام فعالیت هایی که در روزمره انجام می شوند، مانند بالا رفتن از پله ها و…
خلاصه درمان عقب زدگی زانو
مهمترین مسئله در درمان عقب زدگی زانو، تشخیص درست عامل ایجاد کننده آن می باشد. همانطور که گفته شد، درمان بنا به علت و عاملی که باعث ایجاد عقب زدگی زانو شده متفاوت است. عقب زدگی زانو ممکن است به دلیل ضعف عضلانی باشد که در این صورت با تقویت عضلات چهار سر ران می توان آن را درمان کرد. اگر به دلیل بدشکلی های استخوانی باشد نیازمند جراحی خواهد بود. قاعدتا پس از جراحی، مداخلات کاردرمانی نیاز می باشند. اگر به دلیل شلی رباط ها رخ دهد، نیازمند تمرینات تقویتی مفاصل پی باشد.
بخوانید: