درد های متعددی در ناحیه پایینی کمر، لگن و یا ران ممکن است وجود داشته باشند. به همین دلیل ممکن است دچار سردرگمی شویم. اما مهم این موضوع است که هر یک از این درد ها ویژگی های خاص خود را دارند. به طبع آن مراقبت، روش های درمان و محدودیت های ناشی از آن نیز متفاوت اند. لذا آگاهی از درد ها و عوامل ایجاد کننده آن می تواند در روند تشخیص و درمان بسیار مهم باشد. یکی از انواع این درد ها سیاتیک است. حال درباره سیاتیک و آنچه لازم است بدانیم مطالبی را با هم بخوانیم.
سیاتیک اصطلاحی است برای توصیف درد عصبی در پا که در نتیجه تحریک و/یا فشرده شدن عصب سیاتیک ایجاد می شود. درد سیاتیک از ناحیه کمر منشأ گرفته، به ناحیه عمقی باسن منتشر شده و به پایین به سمت پا می رود. این عارضه می تواند با ضعف و یا بی حسی همراه باشد.
در این مقاله مختصری از اطلاعات سیاتیک و آنچه لازم است بدانیم برای شما آورده ایم. چنانچه علاقه مند به خواندن مطالبی در مورد علائم، عوامل خطر، تشخیص، روش های درمانی و… هستید. سایر مقالات سایت درباره این موضوع را بخوانید.
سیاتیک چه حسی دارد؟
علائم سیاتیک معمولا در طول مسیر یک عصب بزرگ به همین نام احساس می شود. این عارضه اغلب با یک یا چند مورد از ویژگی های زیر مشخص می شود.
- درد: درد سیاتیک معمولا به صورت سوزش مداوم یا درد تیر کشنده احساس می شود. این درد از قسمت تحتانی کمر و باسن شروع می شود. سپس به قسمت جلویی یا پشتی ران، ساق و یا کف پا منتشر می شود.
- بی حسی: این عارضه ممکن است با بی حسی در پشت پا همراه باشد. گاهی اوقات نیز ضعف و مور مور شدن دیده می شود.
- غلائم یک طرفه: این مشکل معمولا یک پا را تحت تاثیر قرار می دهد. این وضعیت معمولا باعث احساس سنگینی در پای آسیب دیده می شود. به ندرت هر دو پا باهم تحت تاثیر قرار می گیرند.
- علائم ناشی از پوسچر: علائم سیاتیک ممکن است هنگام نشستن، تلاش برای بلند شدن و ایستادن، چرخاندن و یا خم کردن ستون فقرات به جلو، دراز کشیدن و یا سرفه کردن بدتر شود. علائم ممکن است با راه رفتن و استفاده از پک گرمایی در ناحیه پشت لگل تسکین یابند.
توجه به این نکته حائز اهمیت است که هر نوع کمر درد و درد منتشر به ناحیه پا، سیاتیک نیست. این احساس ناخوشایند مختص دردی است که از عصب سیاتیک منشأ گرفته باشد.
سیاتیک علائم یک بیماری زمینه ای پزشکی است
سیاتیک اصطلاحی است که برای توصیف مجموعه علائم ناشی از یک بیماری زمینه ای پزشکی استفاده می شود. در واقع یک تشخیص پزشکی نیست. وضعیت های پزشکی معمول که باعث ایجاد علائم آن می شوند، شامل موارد زیر هستند.
- فتق دیسک مهره های کمری
- تنگی کانال نخاعی
- بیماری های دژنراتیو دیسک های کمری، تغییرات دژنراتیو عمومی در مهره ها یا دیسک های یبن مهره ای
- اسپوندیلولیستزیس
- اسپاسم عضلانی و یا التهاب عضلات کمری و لگنی
- اختلال عملکرد مفصل ساکرو-ایلیلاک
لخته های خونی، تومور ها و سایر وضعیت های ستون فقرات تحتانی به ندرت باعث بروز این مشکل می شوند.
سیاتیک و عصب آن
عصب سیاتیک بزرگترین عصب منفرد بدن است که از 5 ریشه عصبی از اعصاب کمری و خاجی تشکیل شده است. دو عدد از این عصب در بدن وجود دارد. اعصاب سمت راست و چپ بدن، که عصب دهی اندام تحتانی مربوطه را تامین می کنند.
چند ویژگی آناتومیکی عصب سیاتیک شامل موارد زیر است.
- مبدا: از سطح مهره 4 کمری (L4) شروع می شود. این عصب با ادغام ریشه های عصبی نخاعی از ریشه چهارم کمری(L4) تا ریشه سوم خاجی(S3) تشکیل می شود. این ریشه های عصبی به یک عصب واحد، بزرگ و حجیم به قطر تقریبی cm2 تبدیل می شوند.
- مسیر: پس از پایان مشارکت ریشه های عصبی کمری و خاجی، عصب سیاتیک از طریق سوراخ سیاتیک بزرگ، زیر ماهیچه پریفورمیس از لگن خارج می شود. پس از آن عصب در امتداد پشت ران به ساق رسیده و سرانجام در پا خاتمه می یابد.
- شاخه ها: عصب سیاتیک در پشت زانو به دو شاخه اصلی تقسیم می شود –عصب تیبیا و پرونئال مشترک. عصب تیبیا پشت ساق و کف پا را عصب دهی می کند. عصب پرونئال نیز قسمت جلویی ساق و پا را عصب دهی می کند.
علائم خاص این عارضه تا حد زیادی بستگی به ریشه عصبی که از منشا گرفته است دارد. برای مثال گیرافتادگی عصب پنجم کمری(L5) باعص درد در پشت ران و ضعف در بلند کردن انگشت شست و مچ پا می شود.
دوره عصب سیاتیک
غالبا حادثه یا آسیب باعث ایجاد عارضه سیاتیک نمی شود. حتی اگر به مرور زمان پیشرفت کند. سیاتیک در 10 تا 40 درصد افراد در سن 40 سالگی بروز می دهد. این عارضه در انواع خاصی از مشاغل که نیاز به وضعیت های جسمی شدید دارند رایج است. مانند اپراتورهای ماشین و رانندگان کامیون. مخصوصا افرادی که غالبا ستون فقرات شان را به جلو یا طرفین خم کرده یا بازوهایشان را مرتبا به بالای شانه می برند در معرض این آسیب قرار دارند. بیشتر افرادی که دچار عارضه سیاتیک می شوند طی 4 تا 6 هفته با درمان های غیر جراحی بهبود می یابند. اگر نقص های شدید عصبی وجود داشته باشد، بهبودی ممکن است طولانی تر شود. اما در 33 درصد افراد علائم تا یک سال دیده می شود. هنگامی که فشردگی شدید عصبی با علائم پیش رونده وجود داشته باشد، ممکن است عمل جراحی نیاز باشد.
سیاتیک را جدی بگیریم
برخی از علائم سیاتیک بیانگر وضعیت های پزشکی جدی هستند، مانند نشانگان دم اسب، عفونت یا تومور های نخاعی. این علائم ممکن است شامل موارد زیر شود اما به این موارد محدود نمی گردد.
- علائم عصبی پیشرونده، مانند ضعف پا
- علائم در هر دو پا
- اختلال عملکرد روده ویا مثانه
- اختلال عملکرد جنسی
توصیه می شود در صورت بروز چنین علائمی فورا به مراقبت های پزشکی بپردازید. سیاتیک ممکن است بعد از تصادف یا آسیب رخ دهد یا همراه علائمی مانند تب یا بی اشتهایی باشد. در این حالت نیاز به ارزیابی سریع پزشکی است.