درمان پاچنبری موضوعی است که والدین کودکانی که از این مشکل رنج می برند ممکن است به دنال آن باشند. پاچنبری یک وضعیت ارتوپدیک مادرزادی است که در آن یکی یا هر دو پای کودک به داخل می چرخد. این وضعیت مشکلات فراوانی در تحرک و راه رفتن کودک ایجاد می کند. والدین ممکن است به پزشک ها و کلینیک های توانبخشی زیادی برای درمان پاچنبری مراجعه کرده باشند. اما بهتر است که در مورد این عارضه بیشتر بدانیم. در ادامه به معرفی درمان های آن می پردازیم.
آیا پاچنبری قابل درمان است؟
درمان پاچنبری امکان پذیر است و معمولاً طی 1 الی 2 هفته پس از تولد کودک شما شروع می شود. در این مدت استخوان های کودک تازه متولد شده نرم است بنابراین مداخله و شکل دادن به آن، راحت تر است.
به والدین نوزادانی که با چنبری متولد شده اند و هیچ مشکل پزشکی قابل توجه دیگری وجود ندارند، باید این اطمینان داد که با درمان مناسب فرزند آنها می تواند زندگی طبیعی و فعالی را داشته باشد.
پاچنبری نوعی تغییر شکل پا می باشد که در حین تولد قابل مشاهده است و در آن پای نوزاد به سمت داخل چرخیده است. تقریباً از هر 1000 تولد زنده یک نوزاد دچار پاچنبری می شود. این امر پاچنبری را به یکی از شایع ترین ناهنجاری های مادرزادی پا تبدیل می کند. تقریباً در نیمی از کودکان مبتلا، هر دو پا تحت تأثیر قرار می گیرند. پسران دو برابر بیشتر از دختران دچار تغییر شکل می شوند.
این عارضه درد ایجاد نمی کند، اما اگر برای درمان پاچنبری اقدام نشود، راه رفتن بدون لنگی برای کودک امکان پذیر نیست. تصحیح آن در اکثر موارد آسان است، بنابراین اکثر کودکان اثرات طولانی مدت نخواهند داشت.
انواع پا چنبری
سه نوع اصلی پاچنبری ایدیوپاتیک، نوروژنیک و سندرومیک وجود داشته و هر کدام از آنها علت خاصی دارند شدت انواع آن نیز متفاوت بوده و از خفیف تا شدید دسته بندی می شوند.
پاچنبری ایدیوپاتیک
- پاچنبری ایدیوپاتیک متداول ترین نوع این عارضه در نوزادان است.
- پزشکان هنوز علت این شکل پاچنبری را نمی دانند.
- نیمی از موارد فقط یک پا را درگیر می کند و نیازمند درمان پاچنبری می باشد.
- این وضعیت پسران را دو برابر بیشتر از دختران درگیر می کند.
پاچنبری نوروژنیک
- پاچنبری نوروژنیک ناشی از یک وضعیت نورولوژیکی (عصبی) است.
- نوعی بیماری که بر سیستم عصبی (مغز ، نخاع و اعصاب محیطی) تأثیر می گذارد، سبب این عارضه می شود.
- دو نمونه از این بیماری های نورولوژیک می توان، اسپینا بیفیدا و فلج مغزی را نام برد.
پاچنبری سندرومیک
پاچنبری سندرومیک، به حالتی از این عارضه گفته می شود که با سایر تظاهرات بالینی همراه باشد. که نشانگر یک سندرم زمینه ای است. به عنوان مثال، آرتروگروپوز، هملیلی تیبیا و کوتولگی دیاستروفیک.
همه انواع این مشکل به درمان پاچنبری نیاز داشته و باید توسط پزشک، کاردرمانگی و… این درمان ها انجام گیرد.
علت، عوامل خطر و جلوگیری از پاچنبری
علت دقیق بروز پاچنبری هنوز ناشناخته است اما ممکن است ترکیبی از ژنتیک و محیط در آن تاثیر داشته باشند. با وجود ناشناخته بودن اما معلوم شده است که یک سری عوامل تشدید کننده احتمال بروز پاچنبری در نوزادان می باشد. این عوامل عبارتند از:
- سابقه خانوادگی؛ وجود پاچنبری در والدین یا خواهر و برادر ها احتمال ایجاد پا چنری در نوزاد جدید را بالا می برد و او احتمالا در آینده به درمان پاچنبری احتیاج پیدا خواهد کرد.
- شرایط مادرزادی. در بعضی موارد، پاچنبری می تواند با سایر ناهنجاری های اسکلتی که در بدو تولد وجود دارد همراه باشد. مانند اسپاینابیفیدا ( نقص مادرزادی که در صورت عدم رشد یا بسته شدن صحیح ستون فقرات و نخاع رخ می دهد.).
- شرایط محیطی. سیگار کشیدن در دوران بارداری می تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به پاچنبری را افزایش دهد.
- کافی نبودن مایعات آمنیوتیک در دوران بارداری. کمبود مایعاتی که کودک را در رحم مادر احاطه کرده است ممکن است خطر ابتلا به پاچنبری را افزایش دهد.
- درمان پاچنبری در تمام این شرایط ضروری بوده مهمترین اقدام پیدا کردن یک کاردرمانگر مجرب و با تجربه می باشد.
از آنجا که علم پزشکی هنوز نمی داند چه عواملی باعث پاچنبری می شوند، بنابراین نمی توان به طور کامل از آن جلوگیری کرد. با این حال در طول دوره بارداری، می توان کارهایی برای کاهش خطر نقص مادرزادی در کودک انجام داد، مانند:
تشخیص
معمولاً، پزشک از طریق مشاهده فرم و موقعیت پای نوزاد پس از تولد، پا چنبری را تشخیص می دهد. اما تصویربرداری رادیوگرافی لازم است تا شدت پاچنبری مشخص گردد. لذا تشخیص صرفا از طریق مشاهده صورت می گیرد.
در بیشتر موارد می توان پاچنبری را قبل از تولد و طی سونوگرافی در هفته 20 بارداری مشاهده کرد. در حالی که برای حل این مشکل قبل از تولد نمی توان کاری انجام داد. اما اطلاع از این شرایط ممکن است به شما فرصت دهد تا در مورد این وضعیت و روش های درمان پاچنبری اطلاعات بیشتری کسب کنید و همچنین با متخصصان بهداشتی مناسب مانند جراح ارتوپدی کودکان، کاردرمانگر و مشاور ژنتیک در ارتباط باشید.
چه علائمی به درمان پاچنبری احتیاج دارند؟
نوزادانی که با عارضه پاچنبری به دنیا می آیند دارای یک سری علائمی ظاهری هستند که تشخیص از روی آن انجام می گیرد. لازم به ذکر است که اگر کاردرمانی در پاچنبری انجام گردد و در کنار سایر درمان های احتمالی، کودک شما قادر خواهد بود زندگی نرمال و بدون مشکلی داشته باشد. علائم پاچنبری شامل موارد زیر می باشد:
- قسمت جلوی پا به صورت چرخیده به سمت داخل قرار دارد.
- به نظر می رسد که پا به زیر خودش خم شده است
- پاشنه رو به پایین است.
- پای درگیر دامنه حرکتی محدودی دارد و نیازمند درمان پاچنبری می باشد
- عضلات پشت ساق پای درگیر کوچکتر از پای سالم می باشد.
- پای درگیر کوتاهتر است.
- پا معمولاً از نظر ظاهری کوتاه و پهن به نظر میرسد.
- پاشنه می تواند باریک به نظر برسد.
- قسمت بالایی پا معمولاً به سمت پایین و داخل پیچ خورده و باعث افزایش قوس و چرخش پاشنه به سمت داخل می شود.
عوارض
درمان پاچنبری در صورتی که به خوبی انجام شده باشد، نباید عارضه خاصی باقی مانده باشد و کودک همانند سایر کودکان سالم دیگر شروع به حرکت خواهد کرد. اما قبل از درمان کودک ممکن است در موارد زیر با مشکلاتی مواجه شود:
- جنبش و حرکت: پای درگیر ممکن است از انعطاف پذیری کمی برخوردار باشد.
- طول پا: پای درگیر ممکن است از حالت عادی کمی کوتاهتر باشد، اما به طور کلی این کوتاهی مشکلات حرکتی قابل توجهی ایجاد نمی کند.
- سایز کفش: سایز کفش در پای چنبری ممکن است از پای سالم کوچکتر باشد. حتی در صورت معالجه، پا بین یک تا و یک و سایز از پای سالم کوچکتر خواهد بود.
- اندازه عضلات پشت ساق: عضلات پشت ساق در پای درگیر همیشه از پای سالم کوچکتر خواهد بود.
درمان پاچنبری در صورتی که در کودکی انجام نشود عوارض شدید تری به دنبال خواهد داشت، از جمله:
- آرتروز: احتمال ابتلا به آرتروز در این کودکان بیشتر است.
- کم شدن اعتماد به نفس: ظاهر غیرمعمول پا ممکن است اعتماد به نفس کودک را در سال های نوجوانی کم کند و باعث گوشه گیر شدن او شود.
- ناتوانی در عادی راه رفتن: پیچ خوردگی مچ پا ممکن است اجازه ندهد کودک روی کف پا راه برود. برای جبران این، او ممکن است روی پاشنه پا راه برود.
درمان پاچنبری
درمان این عارضه دارای گزینه های متفاوتی است اما دو گزینه اصلی وجود دارد:
- درمان پزشکی
- درمان توانبخشی
درمان پاچنبری و مداخلات پزشکی
درمان پزشکی خود شامل دو درمان اصلی زیر می باشد:
- کشش و روش پونستی
- جراحی کف پا
پزشک با توجه به شدت پا چنبری در کودک شما ، بهترین گزینه درمان را پیشنهاد میکنند. لازم به ذکر است درمان پزشکی به تنهایی کافی نبوده و همواره باید در کنار مداخلات توانبخشی و کاردرمانی باشد.
روش پونستی
حرکات کششی و روش پونستی متداول ترین روش درمان پاچنبری است. در این روش ، پزشک پا کودک شما را در موقعیت صحیح و طبیعی قرار می دهد. در مرحله بعدی، پزشک پاها را درون گچ قرار داده تا در جای خود قرار گیرد. سرانجام ، پزشک شما یک عمل جراحی جزئی برای گسترش تاندون آشیل انجام می دهد. پس از درمان های پزشکی، تمرینات کششی منظم، تقویت عضلات، تسهیل مراحل رشدی و… باید با کودک کار شود که توسط کاردرمانگران انجام خواهد شد.
عمل جراحی
اگرچه بسیاری از موارد پاچنبری با روشهای غیر جراحی با موفقیت اصلاح می شود، اما گاهی اوقات نا هنجاری را نمی توان به طور کامل اصلاح کرد یا برمی گردد. این اتفاق اغلب به این مشکل در پیگیری برنامه درمانی توسط والدین ممکن است رخ دهد. علاوه بر این، برخی از نوزادان دارای ناهنجاری های بسیار شدید هستند که به کشش پاسخ نمی دهند. در این صورت ممکن است برای تنظیم تاندون ها، رباط ها و مفاصل پا و مچ پا به جراحی نیاز باشد.
درمان پاچنبری به کمک جراحی بهتر است بین سنین 1 تا 2 سال انجام گیرد.
در طی جراحی، پزشک وضعیت تاندون ها و رباط ها را در پای کودک تغییر می دهد و طول ان ها را افزایش میدهد. این کمک می کند تا پا در ادامه مداخلات توانبخشی به حالت طبیعی بازگردد. پیگیری ها، تمرینات و مداخلات توانبخشی پس از جراحی بسیار حائز اهمیت بوده و کمک می کنند که کودک بتواند به صورت عملکردی از پاهای خود استفاده کند.
درمان پاچنبری و مداخلات کاردرمانی
کاردرمانی از جمله مهمترین و بهترین مداخلات درمانی می باشد که برای پاچنری انجام می شود. گاهی کاردرمانی به تنهایی می تواند وضعیت پای کودک را بهبود بخشد اما گاهی نیز به کفش های مخصوص، بریس و مداخلات پزشکی ممکن است نیاز باشد. در مورد مداخلات جراحی در موارد شدید، کاردرمانی قبل و پس از جراحی نیاز خواهد شد.
درمان پاچنبری به کمک مداخلات کاردرمانی شامل موارد زیر می باشد:
- کشش عضلاتی که کوتاه شده اند
- کشش عضلات کف پا
- تقویت عضلات ضعیف
- تقویت عضلات کمر
- بهبود مهارت های تعادلی
- درمان پاچنبری با بهبود هماهنگی
- بهبود قدرت عضلانی عضلات اندام تحتانی
- کمک به راه رفتن
- بهبود برنامه ریزی حرکتی
- تقویت حس عمقی
درمان پاچنبری با بریس و کفش طبی
برای اطمینان از ثابت ماندن پا در وضعیت صحیح ، کودک شما باید چند سال از کفش طبی و بریس استفاده کند. بریس، پا را در زاویه مناسب نگه می دارد تا اصلاح را حفظ کند. نوزادان ممکن است در روزهای اول استفاده از بریس بدقلق باشند و برای عادت کردن نیاز به زمان دارند. این کار می تواند برای والدین و خانواده ها طاقت فرسا باشد.
بریس همزمان با مداخلات کاردرمانی ضروری است و در روند درمان پاچنبری، برای جلوگیری از عود بیماری و بازگشت فرم قبلی پا، ضروری می باشد.
چند تمرین کاربردی
تمریناتی که برای پاچنبری مورد استفاده قرار می گیرند تمرینات حساس و پیچیده ای هستند که توسط کاردرمانگر انجام می پذیرند. لذا انجام خودسرانه و بدون مشورت تمرینات می تواند تاثیرات منفی بر ساختار و عملکرد پای کودک داشته باشد. به همین دلیل برای انجام تمرینات خانگی نظر کاردرمانگر اولویت داشته و بدون مشورت و هماهنگی با کاردرمانگر کودک خود از انجام این تمرینات برای درمان پاچنبری خودداری کنید.
تمرین اول.
وضعیت شروع: کودک به پشت دراز کشیده است.
یک دست را روی زانوی خم شده کودک قرار دهید. پای کودک را با کف دست دیگر بگیرید و انگشت اشاره خود را بالای پاشنه قرار دهید. حالا می توانید مچ پا را به آرامی خم کرده و پاشنه را به سمت بالا ببرید.
حرکت: پاشنه پا را پایین کشیده و مچ پا را تا حد ممکن خم کنید.
تمرین دوم.
وضعیت شروع: کودک به پشت دراز کشیده است.
قرار دادن دست: با یک دست روی پا، درست بالای مچ پا ثابت شود.
حرکت: در پایه انگشت شست، از دست دیگر برای چرخاندن پا مطابق عکس استفاده کنید.
منابع
برای اطلاعات بیشتر در مورد درمان غیرجراحی دیسک کمر، لینک زیر را بزنید.