درمان تنگی کانال نخاع مسئله ایست که کاملا به علت بروز ضایعه، محل درگیری و شدت علائم فرد بستگی دارد. بنابراین لازم است در ابتدا با خود این مسئله، عوامل مسبب، علائم و انواع آن آشنا شویم. تنگی کانال نخاع در حقیقت باریک شدن مسیر عبور نخاع از داخل ستون فقرات است. این امر باعث فشرده شدن اعصابی می شود که از نخاع به سایر اندام ها می روند. این ضایعه معمولا به دلیل فشار وارده بر ستون فقرات و آسیب آن در ارتباط با استئوآرتریت ایجاد می شود. در موارد شدید، درمان تنگی کانال نخاع ممکن است با انجام جراحی برای ایجاد فضای کافی عبور نخاع یا اعصاب آن، همراه باشد. به طور کلی تنگی کانال نخاع اغلب در ناحیه کمر و گردن رخ می دهد.
علائم
برای بسیاری از افراد، MRI یا CT اسکن ستون فقرات شواهدی از وجود تنگی در مسیر نخاع نشان می دهند. اما در عین حال ممکن است هیچ گونه علائمی بروز نکرده باشد. در صورت بروز علائم، شروع آن اغلب تدریجی بوده و با گذشت زمان بدتر می شود. این علائم نیز بسته به محل ایجاد ضایعه در ستون فقرات و اعصاب تحت تأثیر آن متغیر هستند. همان طور که گفته شد، درمان تنگی کانال نخاع بسته به علائم و شدت آن ها متفاوت می باشد. بنابراین شناخت این علائم از اهمیت بالایی برخوردار است. برای مراجعه زود هنگام به پزشک نیز لازم است هر شخص علائم زیر را شناخته و وضعیت خود را بررسی کند.
علائم تنگی کانال نخاع ستون فقرات گردنی
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست، بازو، ران و ساق یا پایین پا
- ایجاد ضعف عملکردی در دست ها یا پاها
- مشکلات مربوط به راه رفتن و تعادل
- گردن درد
در موارد شدید، ممکن است اختلال در عملکرد روده یا مثانه، مثل بی اختیاری ادرار و مدفوع نیز رخ دهد. بنابراین درمان تنگی کانال نخاع برای فرد به یک امر ضروری تبدیل می شود.
علائم تنگی کانال نخاع ستون فقرات کمری
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن ران، ساق و پائین پا
- ضعف عملکردی پاها و در مواردی افتادن در حین راه رفتن
- بروز درد، گرفتگی یا احساس سنگینی در یک یا هر دو پا هنگام ایستادن طولانی مدت یا هنگام راه رفتن. این ناراحتی معمولاً با خم شدن به جلو یا نشستن تا حد زیادی تسکین می یابد.
- کمردرد
آیا عدم درمان تنگی کانال نخاع می تواند منجر به فلج دائمی شود؟
اگرچه تنگی کانال نخاع در ستون فقرات می تواند باعث درد شود، اما معمولاً فلج دائمی به همراه نخواهد داشت. اما در شرایطی که نخاع یا اعصاب نخاعی به مدت طولانی فشرده شوند، شرایط متفاوت خواهد بود. به این معنا که در صورت عدم پیگیری علائم اولیه، بروز بی حسی و یا حتی فلج دائمی امکان پذیر خواهد بود. به همین دلیل بسیار مهم است که علائمی چون بی حسی یا ضعف در بازوها یا پاها از سوی خود فرد جدی گرفته شود. سپس در صورت تشخیص وجود فشار بر روی نخاع، هرچه سریع تر درمان تنگی کانال نخاع آغاز شود. به این صورت می توان علائم را بهبود بخشید و از بروز مشکلات جدی تر پیشگیری کرد.
روش های درمان تسکینی تنگی کانال نخاع چیست؟
انتخاب روش درمان تنگی کانال نخاع به علت ایجاد علائم، محل بروز مشکل و شدت علائم بستگی دارد. اگر علائم فرد خفیف باشد، ممکن است متخصصین، برخی از درمان های تسکینی یا خود مراقبتی را پیشنهاد کنند. اگر این روش ها پاسخگو نبود و علائم شدت یافت، متخصص ممکن است درمان دارویی، توانبخشی و در نهایت جراحی را توصیه کند. درمان های خود مراقبتی شامل موارد زیر است:
- استفاده از گرما. گرما معمولاً انتخاب خوبی برای کاهش درد ناشی از این مشکل است. گرما با افزایش جریان خون، باعث شل شدن عضلات و تسکین درد مفاصل می شود. هنگام استفاده از گرما در درمان تنگی کانال نخاع باید نسبت به بروز سوختگی هشیار بود.
- استفاده از مدالیته های سرمایی. اگر گرما علائم فرد را کاهش ندهد، یخ(کیسه ای پر یخ یا کیسه ژل منجمد) جایگزین می شود. به طور معمول یخ ۲۰ دقیقه اعمال شده و سپس ۲۰ دقیقه به آن ناحیه استراحت داده می شود. استفاده از یخ می تواند تورم، حساسیت و التهاب را کاهش دهد.
- تمرینات ورزشی. در مورد جزئیات این روش ابتدا باید با متخصص مشورت شود. اما به طور کلی ورزش برای تسکین درد، تقویت عضلات افزایش ثبات ستون فقرات و بهبود انعطاف پذیری و تعادل مفید است.
پزشکان چه زمانی از عمل جراحی برای درمان تنگی کانال نخاع استفاده می کنند؟
به دلیل پیچیدگی عارضه تنگی کانال نخاع و ظریف بودن ستون فقرات، معمولاً جراحی آخرین گزینه درمانی است. در حقیقت جراحی تنها زمانی در نظر گرفته می شود که سایر گزینه های درمانی با شکست روبرو شوند. خوشبختانه بیشتر افرادی که دچار تنگی کانال نخاع هستند نیازی به جراحی ندارند. با این حال، در شرایط زیر ممکن است از جراحی برای درمان این بیماران استفاده شود:
- زمانی که علائم بیمار غیر قابل تحمل است و کیفیت زندگی او به طور چشمگیری کاهش یافته. بنابراین فرد نمی تواند فعالیت های روزمره زندگی اش را انجام دهد یا از تفریحاتش لذت ببرد.
- درمان تنگی کانال نخاع در زمانی که بیمار کنترل روده یا مثانه خود را از دست بدهد. همچنین در شرایطی که بیماری فرد سبب بروز مشکلاتی در عملکرد جنسی او شود.
- زمانی که درد بیمار ناشی از وارد آمدم فشار شدید به نخاع است.
- شرایطی که راه رفتن و حفظ تعادل فرد دچار اختلال شده باشد.
خطرات درمان جراحی تنگی کانال نخاع چیست؟
خطر بروز مشکلاتی از جمله عفونت، خونریزی، لخته شدن خون و واکنش به بیهوشی در همه جراحی ها وجود دارد. اما سایر خطرات اختصاصی عمل جراحی برای درمان تنگی کانال نخاع عبارتند از:
- آسیب به اعصاب
- پارگی در غشا پوشاننده نخاع یا اعصاب آن
- عدم ترمیم استخوانی پس از جراحی
- آسیب وارد کردن صفحات فلزی، پیچ و سایر اتصال دهنده های به کار رفته در حین جراحی
- نیاز به انجام عمل جراحی ثانویه در شرایط خاصی
- عدم تسکین، عدم پاسخ دهی فرد به درمان تنگی کانال نخاع و بازگشت علائم پس از جراحی
در اینجا سوال مهم این است که چگونه می توان خطر بروز عوارض احتمالی جراحی ستون فقرات را کاهش داد. به جهت آماده سازی بدن برای جراحی ستون فقرات، اگر سیگار می کشید، با مشورت پزشک، سیگار را ترک کنید. به این ترتیب زمان بهبودی و درمان تنگی کانال نخاع تسریع می شود. در رابطه با قطع مصرف داروهایی که ممکن است با داروی بیهوشی واکنش نشان دهند، از پزشک خود سوال کنید. در نهایت، هرگز موارد نگرانی خود را پنهان نکنید. هر سوال یا مسئله ای در رابطه با جراحی ذهن شما را مشغول کرده از تیم درمانی بپرسید.
روش های غیر جراحی درمان تنگی کانال نخاع
همانطور که گفته شد، به دلیل حساسیت ساختمان ستون فقرات و عوارض ثانویه، جراحی آخرین گزینه درمانی محسوب می شود. در ابتدای درمان، برای هر بیمار مبتلا به تنگی کانال نخاع، یک سری روش های غیر جراحی به کار گرفته می شود. در بیشتر مواقع درد بیمار کاهش یافته و ضایعه رو به بهبودی می رود. اما اگر این مدالیته های درمانی پاسخگوی مشکلات بیمار نباشند، در نهایت پزشکان به سراغ جراحی ستون فقرات می روند.
در ادامه می خواهیم با انواع اقدامات غیر جراحی درمان تنگی کانال نخاع آشنا شویم. البته تشخیص این مسئله که کدام درمان برای هر بیمار مناسب است به نظر پزشک بستگی دارد. در شرایط مختلف و به صلاح دید پزشک حتی ممکن است گاهی جراحی در اولویت مداخلات قرار گیرد. اگرچه در اغلب موارد ترکیبی از درمان های زیر برای رسیدن به بهبودی حداکثری نیاز هستند.
تجویز داروهای خوراکی، اولین اقدام برای کاهش درد و درمان تنگی کانال نخاع
اولین و ساده ترین راهکار درمانی در تنگی کانال نخاع، تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی(NSAID) می باشد. از جمله آن ها می توان به ایبوپروفن، ناپروکسن، آسپرین و یا استامینوفن اشاره کرد. این داروها سبب کاهش التهاب شده و درد بیمار را کاهش می دهند. برخی داروهای شل کننده عضلانی نیز می توانند با کنترل اسپاسم وضعیت فرد را بهبود بخشند. نکته مهم اینکه مصرف داروهای ضد التهابی حتما باید تحت نظر پزشک انجام گیرند. تا پزشک بتواند در حین درمان، تاثیرات و عوارض ناشی از استفاده طولانی مدت از این داروها را تحت نظر قرار دهد.
درمان تنگی کانال نخاع به کمک کاردرمانی
کاردرمانگران از جهات مختلفی می توانند به افراد دچار ضایعه ستون فقرات کمک کنند. مرحله اول با ارزیابی و سپس تنظیم یک برنامه تمرینی اختصاصی و متناسب با مشکلات بیمار آغاز می شود. هدف اصلی درمان توانبخشی رسیدن به حداکثر استقلال در انجام فعالیت های روزمره و بهبود کیفیت زندگی می باشد. این موارد از طریق بهبود تعادل، ثبات، انعطاف پذیری و افزایش قدرت بدنی فرد به وسیله تقویت عضلانی و… حاصل می شوند. تقویت عضلات کمر و شکم، یا به طور کلی مرکز بدن، باعث مقاومت بیشتر ستون فقرات می شود.
کاردرمانی در درمان تنگی کانال نخاع، به رفع مشکلات عملکردی بیمار نیز می پردازد. به طور مثال می تواند با اصلاح نحوه راه رفتن فرد، کانال نخاع را آزاد کند. به این ترتیب فشار از روی اعصاب برداشته شده و مشکلات بیمار کاهش می یابند. همچنین در موارد مزمن و یا در طول مدت درمان، کاردرمانگر با ارائه راهکارهای جبرانی و وسایل کمکی، عملکرد فرد را به او باز می گرداند.
کاهش التهاب با تزریق استروئید
تزریق کورتیکواستروئیدها در نواحی خاصی با کاهش التهاب، درد و تحریک پذیری به درمان تنگی کانال نخاع کمک می کند. این نقطه معمولا شامل ناحیه ای در نزدیکی فضای درگیری ریشه های عصبی در ستون فقرات می باشد. همچنین در جایی که نواحی آسیب دیده استخوان به هم برخورد کرده و سبب بروز مشکل شده است نیز انجام می گیرد. این تزریق معمولا روش سریع و موثری محسوب می شود. اما با این حال فقط به تعداد دفعات محدودی قابل انجام است(به طور معمول سه یا چهار تزریق در سال). زیرا کورتیکواستروئیدها می توانند به مرور زمان استخوان ها و بافت های اطراف آن را ضعیف کنند. که این خود به ضرر بیمار تمام می شود.
برداشتن فشار از روی نخاع و اعصاب
به این روش سرپایی، برداشتن فشار وارده بر ستون فقرات کمری از طریق پوست(PILD) گفته می شود. این کار از طریق ایجاد یک برش کوچک انجام گرفته و نیازی به بیهوشی عمومی و بخیه ندارد. روند آن توسط اشعه ایکس و تزریق یک ماده حاجب در طول عمل هدایت می شود. از این روش به طور خاص برای درمان تنگی کانال نخاع ناشی از ضخیم شدن رباطی در پشت ستون فقرات استفاده می شود. جراح با استفاده از ابزارهای خاص بخشی از رباط ضخیم شده را حذف می کند.
برخی از مزایای این روش عبارت اند از:
- عدم مداخله در ساختمان استخوانی ستون فقرات
- ایجاد بی حرکتی در ستون فقرات به حداقل مقدار ممکن
- سرعت بهبودی بالا
در این روش درمان تنگی کانال نخاع، بیمار تغییرات قابل توجهی نسبت به قبل از عمل خود نشان می دهد. بسیار مهم است که هر چه زودتر فعالیت های سبک مثل راه رفتن و همچنین مداخلات کاردرمانی را آغاز کنند. در این صورت می توان امیدوار بود که نتایج حداکثری و بلند مدتی در روند بهبودی بیمار مشاهده شود.
نقش کاردرمانی در درمان تنگی کانال نخاع
در حقیقت می توان گفت کاردرمانی می تواند نقشی حیاتی در بهبود وضعیت این بیماران داشته باشند. در دوره بهبودی پس از جراحی درمان توانبخشی اصلی ترین بخش برای بازگشت فرد به زندگی نرمال محسوب می شود. همچنین در موارد مزمن نیز کاردرمانی کمک می کند تا مشکلاتی که فرد با آن ها رو به روست به حداقل برسند. علاوه بر این ها، درمانگر پس از تخفیف درد حاد می تواند یک برنامه توانبخشی برای جلوگیری از آسیب های ثانویه طراحی کند. این برنامه های درمان تنگی کانال نخاع معمولاً شامل مدالیته هایی در جهت دست یابی به موارد زیر است:
- رسیدن به حداکثر استقلال در انجام فعالیت های روزمره
- کاهش درد و تورم
- افزایش قدرت عضلات
- افزایش دامنه حرکت مفاصل
- تسریع بهبودی
کاردرمانگر ممکن است از روش های مختلفی در این مسیر استفاده کنند. برای مثال برخی از این روش های به کار رفته در درمان تنگی کانال نخاع در اینجا معرفی می شوند:
- تمرین درمانی
- مدالیته های گرمایی و سرمایی
- درمان دستی
- ماساژ درمانی
- تصحیح پوسچر بیمار در وضعیت های مختلف
- ارائه آموزش های عملکردی جهت انجام فعالیت های روزانه
- پیشنهاداتی در جهت انجام تطابقات محیطی
- تجویز و آموزش استفاده از وسایل کمکی و تجهیزات تطبیقی
- مداخلاتی در جهت افزایش سرعت ترمیم زخم
- بالا بردن استقلال عملکردی فرد در انجام کارهای روزمره خود
چند تمرین درمانی مناسب
1. تمرین پل زدن
4. استفاده از تمرینات مکنزی
منابع:
1. کلیک کنید.
2. کلیک کنید.
3. کلیک کنید.