شانه یخ زده (شانه منجمد) یکی از اختلالات شانه است که با درد و محدودیت حرکتی همراه است. این عارضه یکی از مواردی است که بیماران برای درمان آن به کلینیک های کاردرمانی مراجعه می کنند. لازم به ذکر است متخصصین مختلفی وجود دارند که در درمان شانه یخ زده به شما کمک می کنند.
ما میخواهیم در این مقاله ضمن آشنایی شما با ماهیت این بیماری و درمان های غیر جراحی کاردرمانی در درمان شانه یخ زده، تمرین هایی را نیز جهت تکمیل برنامه های توانبخشی در خانه به شما معرفی کنیم.
شانه یخ زده چیست؟
شانه یخ زده یا التهاب چسبناک کپسول مفصلی شانه وضعیتی است که باعث ایجاد سفتی و احساس درد در شانه می شود. درد ناشی از شانه یخ زده تیر کشنده و معمولا در قسمت بیرونی شانه یا بعضی اوقات در ناحیه بالای بازو حس می شود.
این درد و سفتی می تواند شب ها و هنگام خوابیدن افزایش یابد. درد شدید ناشی از این اختلال حرکت بازو را سخت می کند و باعث محدودیت دامنه حرکتی بازو می گردد.
در یک تعریف ساده از شانه یخ زده می توان گفت: بافت های موجود در مفصل شانه ضخیم تر و سفت تر می شوند و در نتیجه مفصل شانه فضای کافی برای چرخش و حرکت صحیح ندارد.
با وجود اینکه شانه یخ زده با گذشت دوره ای یک تا سه ساله و پس از سپری کردن پروسه ای دردناک و محدودکننده رو به بهبودی می رود اما در طول این مدت مشکلات زیادی را در زمینه های مختلف زندگی برای فرد ایجاد می کند.
لذا با توجه به درد در این دوره، درمان شانه یخ زده به یکی از دغدغه های افراد درگیر با آن تبدیل می شود. این عارضه، فعالیت های روزمره زندگی، کار، نقش های مختلف فرد و حتی اوقات فراغت او را نیز تحت تاثیر قرار می دهد و این موضوع لزوم بهره مندی از درمان های غیر جراحی کاردرمانی برای رهایی از محدودیت و بازگشت به روال عادی زندگی را می رساند.
بررسی مختصر آناتومی شانه:
مفصل شانه نسبت به سایر مفاصل بدن دامنه حرکتی گسترده تر و متنوع تری را داراست و این بیشتر به دلیل ساختار مفصلی خاص آن است. مفصل شانه یک مفصل گوی و کاسه است که از سه استخوان تشکیل شده است: استخوان بازو، کتف و ترقوه. سر استخوان بازو به شکل گوی بوده و روی یک سطح مفصلی کوچک کاسه شکل استخوان کتف قرار می گیرد. این مفصل به شانه این امکان را می دهد که جلو و عقب رفته، چرخش کند و از بدن دور شود.
یک بافت پیوندی انعطلف پذیر و محکم به نام کپسول شانه، مفصل را محافظت می کند و به صاف نگه داشتن آن کمک می کند. این کپسول پر از مایع مفصلی روان کننده بوده و به حرکت راحت این مفصل کمک می کند. کپسول مفصلی توسط رباط هایی که استخوان ها را به هم وصل می کنند، لیگامان هایی که عضلات را به استخوان متصل می سازند و کیسه های پر از مایعی به نام بورس که هنگام حرکت استخوان ها و تاندون ها به صورت یک بالشتک عمل می کنند، احاطه شده است که شانه را تثبیت کرده و حرکات آن را تثبیت می کنند. این معماری دقیق بافت های نرم اطراف مفصل، انعطاف پذیری شگفت انگیزی به شانه داده است اما در عوض شانه را مستعد آسیب پذیری در برابر ضربه، پارگی و ساییدگی مزمن قرار می دهد.
شانه یخ زده چگونه ایجاد می شود؟
نتایج تحقیقات هنوز به صورت دقیق مشخص نکرده که چه عواملی باعث ایجاد شانه یخ زده و پروسه التهابی در این عارضه می شود. گاهی اوقات یخ زدگی به این دلیل است که شانه بر اثر آسیب، جراحی و یا بیماری به مدت طولانی بی حرکت بوده. خوشبختانه این یخ زدگی شانه قابل بهبود است؛ اگرچه بهبودی کامل به زمان و خودمراقبتی زیادی نیاز دارد.
پروسه یخ زدن معمولا با آسیب (مثلا شکستگی) یا التهاب بافت نرم (به دلیل آسیب های ناشی از استفاده بیش از حد مانند التهاب بورس و تاندون های اطراف مفصل) شروع می شود.
وجود التهاب باعث ایجاد دردی می شود که دامنه حرکتی شانه را محدود می کند و با تکرار حرکت افزایش می یابد.
تلاش برای بی حرکت کردن شانه جهت جلوگیری از درد، منجر به سفتی، ضخیم شدن و کاهش ظرفیت کششی در کپسول مفصلی می گردد.
مشکلاتی که برای کپسول مفصلی و فضای مفصل در اثر شانه منجمد به وجود می آید، سبب کاهش فضا برای حرکت سر استخوان بازو می شود و گاها مفصل مایع میان مفصلی روان کننده خود را از دست می دهد.
در موارد پیشرفته تر نوار هایی از جنس بافت اسکار بین سر استخوان بازو و کپسول تشکیل شده که سبب چسبندگی این دو به همدیگر می شود.
مراحل شانه یخ زده
سطح یک – یخ زدگی
در این دوره به مرور درد در شانه افزایش پیدا می کند. با بیشتر شدن درد، دامنه حرکتی شانه کمتر می شود. این سطح معمولا 6 هفته تا 9 ماه طول خواهد کشید.
سطح دو – انجماد
در این دوره نشانه های دردناک بهبود می یابند اما سفتی باقی خواهد ماند. در طول 4 تا 6 ماه سطح انجماد، ممکن است انجام فعالیت های روزمره بسیار سخت باشند.
.
.
سطح سه – ذوب شدن
در طول این سطح که 6 ماه تا 2 سال به طول می انجامد حرکات شانه به آرامی بهبود یافته و به حالت طبیعی یا نزدیک به این حالت باز می گردند.
دلیل ایجاد وضعیت شانه یخ زده به طور کامل معلوم نیست و هیچ ارتباط مشخصی بین قدرت و تسلط بازو و یا کار و امور زندگی با درگیر شدن با این عارضه پیدا نشده است اما فاکتور های خطری وجود دارند که شما را مستعد ابتلا به این عارضه می کنند.
فاکتور های خطر در شانه منجمد
- دیابت: شانه یخ زده در افراد دیابتی بسیار بیشتر رخ می دهد. علاوه بر این بیماران دیابتی مبتلا به شانه یخ زده دارای درجه بیشتری از سفتی بوده و این سفتی مدت زمان بیشتری ادامه خواهد داشت.
- بیماری های زمینه ای: یک سری از وضعیت های پزشکی، بیمار را بیشتر در معرض یخ زدگی شانه قرار می دهند. این بیماری ها شامل: کم کاری و پرکاری تیروئید، پارکینسون و بیماری های قلبی می باشند
- بی تحرکی: شانه یخ زده می تواند به دنبال شکستگی، جراحی و بی تحرکی ناشی از آن در شانه ایجاد شود. حرکت به موقه شانه پس از آسیب دیدگی و جراحی یکی از اقدامات موثر کاردرمانی در درمان شانه یخ زده به صورت زود هنگام است.
تشخیص شانه یخ زده
هیچگونه تست مشخصی برای شانه یخ زده وجود ندارد. به همین دلیل محققان مجموعه ای از شناسه های بالینی را تعیین کرده اند و متخصصان در مراحل ابتدایی شانه یخ زده روی آن اتفاق نظر دارند که شامل:
- از دست دادن دامنه عمومی حرکات فعال و غیر فعال
- درد در دامنه انتهایی در تمام جهت ها
- شروع خود به خودی بالای 35 سال
در اختلال شانه منجمد، سفتی کپسول مفصلی هنگام بالا بردن بازو بیش از 90 درجه محدودیت ایجاد می کند. در این هنگام زمانی که تراپیست از شما می خواهد که بازو را بالا بیاورید ممکن است این حرکت را با حرکات تنه همراه کنید.
اگر در موارد زیر مشکل داشتید ممکن است تشخیص شما به سمت شانه منجمد برود:
-
رساندن دست به پشت گردن
نیازمند بلند کردن و خم کردن شانه همراه با چرخش خارجی آن است.
مورد نیاز برای برخی از فعالیت های روزمره زندگی مانند: شانه زدن موها، پوشیدن گردنبند
-
رساندن دست به کتف
نیازمند باز کردن و پایین آوردن شانه همراه با چرخش داخلی آن است.
مورد نیاز برای برخی از فعالیت های روزمره زندگی مانند: بستن سینه بند، پوشیدن ژاکت، برداشتن پول از جیب عقب شلوار.
-
رساندن دست به کتف طرف مقابل
نیازمند خم کردن و نزدیک کردن افقی دست به بدن است.
این آزمایشات نیازمند تحرکات مناسب آرنج، قفسه سینه و کتف است بنابراین برای آزمایش دقیق کپسول مفصلی باید این مناطق
حرکت مناسب داشته باشند و به ایجاد حرکات جبرانی و تقلبی در این قسمت ها توجه کرد.
نگاهی به حرکت کتف و بازو به هنگام بالا آوردن دست:
همانطور که در ویدئو پایین می بینید، در بالا آوردن دست، حرکت خالص در بازو وجود ندارد و این حرکت با حرکت کتف همراه می شود. بنا بر این در تست ها و ارزیابی هایی که برای شناسایی این اختلال انجم می شود، کاردرمانگر ممکن است برای ایجاد حرکت خالص، حرکت کتف را محدود کند.
رویکرد های درمانی برای شانه یخ زده:
به صورت گسترده رویکرد های درمانی برای درمان شانه یخ زده در سه سطح انجام می گیرند:
- تسکین درد: از حرکاتی که باعث درد می شوند خودداری کنید. شانه تان را به آرامی حرکت دهید. جهت تسکین درد از پاراستامول و ایبوفروفن استفاده کنید
- تسکین التهاب: استفاده از مسکن ها. ممکن است از تزریق کورتون به داخل شانه جهت کاهش التهاب استفاده شود. این رویکرد به دلیل عوارض جانبی که دارد به مدت کمتری استفاده می شود.
- بازگشت حرکت: شروع تمرینات شانه با کاهش درد. این مرحله را می توان با کمک یک کاردرمانگر در خانه یا کلینیک انجام داد.
شما بسته به میزان درد و سفتی کپسول مفصلی تان ممکن است ترکیبی از این رویکرد های درمانی را داشته باشید.
کاردرمانی در شانه یخ زده
کاردرمانی در درمان شانه یخ با بازگرداندن حرکت طبیعی شانه، این امکان را برای شما ایجاد می کند که به زندگی عادی خود بازگردید و امور روزمره زندگی، کار، تفریح و عملکرد اجتماعی مفید و بدون محدودیتی را داشته باشید. با توجه به شدت آسیب، متخصص کاردرمانی در مورد تعداد جلسات درمان مورد نیاز تصمیم گیری می کند و در افراد مختلف بسته به وضعیت حرکتی شانه متفاوت است. مداخلات کاردرمانی شامل موارد زیر می شود:
- تمرینات کششی
- تمرینات تقویتی
- توصیه های پوسچر و وضعیت مناسب
- تسکین درد
- تلاش برای ایجاد حداکثر تاثیر گذاری با وجود محدودیت با استفاده از وسایل و راهکار های جبرانی
اگر مداخلات کاردرمانی وضعیت شما را بهبود نبخشد، جراحی به عنوان گزینه نهایی مطرح است. در جراحی با باز کردن مفصل در جهت بازگزداندن دامنه حرکتی کامل هرگونه چسبندگی را از بین می برند.
چگونه می توانید درد شانه را تسکین دهید؟
- تمریناتی را که درمانگرتان توصیه کرده است را در خانه انجام دهید
- وضعیت صاف به خود بگیرید و شانه هایتان را به آرامی عقب ببرید
- شانه هایتان را حرکت دهید. بی حرکت نگه داشتن آن فقط درد را بیشتر می کند.
- از پک های گرما یا سرما روی شانه تان استفاده کنید
- کار هایی که نباید انجام دهید:
- از انجام تمرینات و فعالیت های سخت و شدید بپرهیزید. استفاده از تجهیزات باشگاه بدن سازی می توانند درد را بیشتر کنند.
- هنگام نشستن خم نشوید. از چرخاندن شانه ها و کشیدن گردن به جلو خودداری کنید.
6 تمرین برای درمان شانه یخ زده
همواره قبل از شروع تمرینات شانه را گرم کنید. بهترین راه برای گرم کردن آن دوش آب گرم به مدت 10 تا 15 دقیقه است. همچنین می توان از حوله مرطوب یا پد مرطوب گرم شده در مایکروویو استفاده کرد.
-
کشش پاندولی
برای شروع از این حرکت استفاده کنید. بایستید و اندکی به جلو خم شوید و بازوی آسیب دیده تان را به حالت آویزان نگه دارید. بازویتان را حول یک دایره به قطر 30 تا 40 سانتی متر بچرخانید. این حرکت را ده مرتبه،در هر جهت و یک بار در روز انجام دهید. با بهبود علایمتان قطر این دایره را بیشتر کنید.
-
کشش با حوله
یک حوله 90 سانتی متری را با هر دو دست در پشتتان بگیرید و آن را در یک وضعیت افقی نگه دارید. از بازوی سالم برای کشیدن بازوی آسیب دیده تان به طرف بالا استفاده کنید. این تمرین را 10 تا 20 مرتبه و یک بار در روز استفاده کنید.
-
نردبان انگشتی
رو به یک دیوار بایستید با آرنج خم با دو انگشت میانی و اشاره به شکل عنکبوت تا سطح شانه یا حداکثر حد ممکن با احساس راحتی به طرف بالا بروید. توجه داشته باشید که انگشت هایتان باید حرکت کنند نه شانه هایتان. این حرکت را 10 تا 20 مرتبه و یک بار در روز انجام دهید.
-
کشش زیر بغل
از دست سالمتان استفاده کنید. دست آسیب دیده تان را روی یک طاقچه که ارتفاع آن تا سطح سینه تان است قرار دهید. زیر بغلتان را باز کرده و زانو هایتان را خم کنید. زانو هایتان را به آرامی خم کرده تا زیر بغل کش بیاید سپس زانو هایتان را صاف کنید. هر بار سعی کنید زانویتان را بیشتر خم کرده و کشش زیر بغل را بیشتر کنید اما به آن فشار نیاورید. این تمرین را 10 تا 20 مرتبه در روز انجام دهید.
بعد از بهبود دامنه حرکتی، می توان روی تمرینات تقویت عضلات اطراف مفصل شانه کار کرد. قبل از شروع تمرینات تقویتی از گرم شدن شانه و انجام حرکات کششی اطمینان حاصل کنید.
-
چرخش رو به خارج
یک باند کشی را بین دو دستتان نگه دارید و در حالی که آرنجتان 90 درجه خم و در کنار بدنتان قرار دارد سعی کنید دست مبتلا را به اندازه 5 تا 8 سانت به خارج چرخانده و 5 ثانیه آن را نگه دارید. این تمرین را 10 تا 15 مرتبه و یک بار در روز تکرار کنید.
کنار یک در بسته بایستید، انتهای یک باند کششی را به دسته در ببندید. انتهای دیگر را با آرنجی که 90 درجه خم است گرفته و بازویتان را 5 تا 8 سانتی متر به داخل بچرخانید و آن را 5 ثانیه نگهدارید. این تمرین را 10 تا 15 مرتبه و یک بار در روز انجام دهید.
ضمن آرزوی سلامتی برای شما، در اینجا شما را به دیدن یک نمونه از درمان های موفق کاردرمانی در بیماری شانه یخ زده دعوت می کنم