⚫⚪شانه منجمد (Frozen Shoulder)
اگر به تشخیص پزشک خود مبتلا به بیماری شانه منجمد یا شانه یخ زده(Frozen Shoulder) هستید، و به دنبال درمان شانه منجمد می گردید، متخصصین کاردرمانی (کاردرمانگران) مطالعه مقاله زیر را پیشنهاد می کنند.یکی از بد قلق ترین بیماری هایی که در کلینیک های کاردرمانی با آن روربرو هستیم شانه منجمد (Frozen Shoulder) می باشد. در این مقاله ابتدا تعریفی از بیماری شانه منجمد (Frozen Shoulder) خدمت شما ارائه می کنم و سپس به ترتیب سراغ این موارد می رویم:
میزان بروز شانه منجمد
علت انجماد شانه
علایم و سیر بیماری شانه منجمد
مراحل (فازهای) بیماری شانه منجمد
تشخیص شانه منجمد
درمان جراحی شانه منجمد
درمان غیرجراحی شانه منجمد
☑️تعریف شانه منجمد
“شانه منجمد”، “شانه یخ زده”، “شانه فریز شده”، “چسبندگی شانه”، “فروزن شولدر” و “کپسولیت چسبنده” همگی اسامی یک بیماری است که در زبان انگلیسی به آن “Frozen Shoulder” یا “Adhesive Capsulitis” گفته می شود. در این بیماری، هم شانه دردناک می شود و هم دامنه حرکتی آن بطور قابل توجهی کاهش می یابد و بیمار نمی تواند دست خود را بالای سر و یا به پشت خود ببرد، یعنی شانه به “خشکی” (Stiffness) مبتلا می شود. در این بیماری کپسول شانه سفت، چروکیده و کوتاه شده و حجم داخل آن کاهش می یابد. کپسول شانه یک کیسه محکم است که از یک طرف سر استخوان بازو را در بر می گیرد و از طرف دیگر به لبه سطح مفصلی استخوان کتف، یعنی به لبه گلنوئید متصل می شود و با حرکات شانه، سر بازو داخل آن می چرخد.
☑️میزان بروز شانه منجمد:
2 % کل انسانها در طول عمر خود به این بیماری مبتلا می شوند. شایعترین سن آن سنین بین 40 تا 70 سالگی است. در خانم ها شایعتر بوده و بیشتر هم دست چپ را درگیر می کند. اگر یک شانه مبتلا گردد احتمال ابتلای شانه دیگر در سالهای آتی 5-6% است. در 14% از موارد دو طرفه، هر دو شانه با هم مبتلا می شوند.
☑️علت انجماد شانه:
علت این بیماری هنوز معلوم نشده و اغلب بیمارانی که به انجماد شانه مبتلا می شوند بیماری خاصی در شانه و یا سایر نقاط بدن نداشته اند؛ اما ثابت شده که اگر بیمار به یکی ازبیماریهای زیر مبتلا باشد احتمال ابتلایش به بیماری شانه منجمد بیشتر از افراد سالم است:
1) دیابت احتمال ابتلا به حدود 20-20% (حدود 5 برابر افراد غیر دیابتی) و احتمال در گیری سمت مقابل در سالهای بعدی به 70% افزایش می یابد.
2) کم کاری تیروئید
3) بیماری دیسک های گردن
4) بیماری و یا جراحی احشاء داخل قفسه سینه مثل قلب و ریه
نوعی از شانه منجمد داریم که بدنبال بیماریهای مفصل شانه مثل ضربه به شانه و یا انجام کارهای سنگین و طولانی با شانه و یا جراحی آن ایجاد می شود. بعضی ها این انواع را به عنوان “خشکی” شانه می شناسند و جزو “شانه منجمد” معمولی حساب نمی کنند، ولی بسیار به هم شبیه اند و اغلب آنها را یکی می دانند. در مجموع می توان گفت تقریباً تمام بیمارانی که به این بیماری مبتلا میشوند، مدتی به دلیلی بیحرکتی شانه داشته اند.
☑علائم و سیربیماری شانه منجمد:
در این بیماری ابتدا شانه دردناک می شود و پس از مدتی حرکت آن هم محدود می شود. اوایل بیمار نمی تواند دستش را به پشتش برساند و کم کم نمی تواند آن را بالا ببرد و یا از بدن دور کند. با گذشت زمان درد کمتر شده ولی محدودیت حرکتی آن باقی می ماند. در نهایت پس از مدتی حرکات شدیداً محدود می شود. کم کم بیماری خود به خود رو به بهبودی می گذارد و به اصطلاح یخ آن آب می شود و درد ها از بین رفته و حرکات شانه تقریباً طبیعی می شود.
مراحل (فازهای) بیماری شانه منجمد
1) مرحله درد: در این مرحله بیمار درد دارد ولی هنوز محدودیت حرکتی کم است. این مرحله معمولاً 9-2 ماه طول می کشد و در طول تمام دامنه حرکتی درد احساس می شود، یعنی بلافاصله که بیمار میخواهد دستش را به طرفی ببرد درد می گیرد.
2) مرحله خشکی: در این مرحله درد کمتر شده و محدودیت حرکتی زیاد میشود. این مرحله حدود 12-4 ماه طول می کشد و بیمار دائم کمی درد دارد؛ در ابتدای دامنه حرکتی درد رخ نمی دهد و وقتی دست مقداری حرکت کرد، ناگهان و با درد تیز و تندی متوقف می شود.
3) مرحله (آب) ذوب شدن: در این مرحله کم کم و بدون درمان شانه به حالتی نزدیک به وضعیت طبیعی می رسد. در حقیقت دامنه حرکتی شانه برای همیشه کمی کمتر از مقدار طبیعی می ماند ولی در حدی است که خود بیمار متوجه آن نمی شود.این مرحله از چند هفته تا چند ماه طول می کشد.
در مجموع طول کل مدت بیماری بطور معمولاً 18-12 ماه است ولی ممکن است حتی تا 3.5 سال (42 ماه) هم طول بکشد؛ این مدت، از بیماری به بیمار دیگر و حتی از یک شانه به شانه دیگر فرق دارد و قابل پیش بینی نیست.
☑️تشخیص شانه منجمد:
تشخیص این بیماری با گرفتن شرح حال دقیق و معاینه کامل بیمار است. عکس شانه معمولاً طبیعی است. MRI، CT Scan و … لازم نیست و معمولاً جواب همه آنها طبیعی است، اگر چه در MRI شواهدی برای این بیماری قابل پیدا کردن هست. به همین خاطر است که اگر بیمار توسط پزشک خوب معاینه نشود، این بیماری تشخیص داده نمی شود؛ مثلاً اگر MRI گردن یک دیسک مشکل دار بطور اتفاقی دیده شود( که در حقیقت علامتی هم ندارد و علت درد بیمار هم نیست)، تشخیص بیماری دیسک گردن گذاشته می شود و بیمار به غلط درمان می گردد و چه بسا دیسک گردنش عمل هم بشود.
یک حالت بسیار شایع و مهم اینست که در خیلی از این بیماران تاندون روتاتور کاف شانه هم نیمه پارگی و یا پارگی کامل دارد که بخصوص در MRI دیده می شود.حالا اگر این بیمار خوب بررسی و معاینه نشده باشد، به غلط تشخیص پارگی تاندون گذاشته می شود و درمان می گردد. اگر وقتی شانه منجمد است تاندونش عمل شود نتیجه بسیار بد خواهد شد؛ نه تنها بهتر نمی شود که بسیار بدتر خواهد شد و مدتهای طولانی باید درمان شود و شاید هم جراحی شود که شانه منجمدش بهبود یابد.
☑️درمان شانه منجمد:
طول مدت بیماری بطور معمولاً 18-12 ماه است ولی ممکن است حتی تا 3.5 سال (42 ماه) هم طول بکشد؛ این مدت، از بیماری به بیمار دیگر و حتی از یک شانه به شانه دیگر فرق دارد و قابل پیش بینی نیست. برای کاهش درد بیمار و راحتی او، از داروهای ضد درد معمولی استفاده می شود.
تزریق کورتیکواستروئید به مفصل شانه اگر در 5-4 ماه اول بیماری انجام شود مفید است و ممکن است تا سه بار هم تکرار شود. پس از این مدت اگر تزریق انجام شود به نظر می رسد که بی تأثیر باشد.
در کنار درمان دارویی و تزریق کورتون استفاده از کاردرمانی نقش بسزایی در بهبودی بیمار ایفا می کند. متخصص کاردرمانی ابتدا از نظر حرکتی بیمار را ارزیابی می کند و با توجه به وضعیت بیمار در هر جلسه از درمان حرکتی و توانبخشی، مرحله به مرحله حرکات را افزایش می دهد تا دامنه حرکتی لازم را به بیمار برگرداند و درد او را برطرف کند. درمان های حرکتی در کلینیک کاردرمانی به تمرین درمانی محدود نمی شود و ممکن است کاردرمان از تکنیک های درنان دستی در کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی استفاده کند که این درمان هم یکی از روش های موثر در بهبودی بیمار محسوب می گردد.
✔️جراحی برای شانه منجمد:
اگر درد و ناراحتی بیمار زیاد باشد و به اندازه کافی به درمانهای فوق پاسخ ندهد و یا مانع کار و خواب بیمار شود، باید جراحی صورت گیرد. جراحی این مشکل سه نوع است و باید توجه کرد که پس از جراحی هم باید مدتی کاردرمانی انجام داد که هم علائم رفع گردند وهم مانع انجماد دوباره شانه شود.
منبع: “کلینیک کاردرمانی و توانبخشی پیام رفائی” – کاردرمانی و توانبخشی در اختلالات ارتوپدی، اسکلتی عضلانی، مغز و اعصاب
همدان_ایران
Payam Rehabilitation Center _ (PRC)
www.payamrehab.ir
www.payamrehab.com